Warunkowe umorzenie postępowania karnego, Nawiązka oraz obowiązek uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych

Prawnicy Bracia Prawo spółek handlowych

Nawiązka

            Nawiązka w swojej pierwotnej postaci polegała na zapłaceniu na rzecz pokrzywdzonego określonej sumy pieniężnej. Zadośćuczynienie dla pokrzywdzonego miała stanowić ta suma. Charakter prawny nawiązki budził wiele wątpliwości. W nawiązce dostrzegano podobieństwo do kary grzywny, co nadawało jej charakter karny i zarysowywało przede wszystkim jej element represyjny. Twierdzono także, że nawiązka ma charakter cywilnoprawny i jest rodzajem zryczałtowanego odszkodowania. Przedstawiono nawiązkę jako instytucję o mieszanym karno-odszkodowawczym charakterze[1]

Podstawy wymierzenia nawiązki

            Na gruncie KK z 1997 r., ze względu na fakt rozbudowania podstaw wymierzania nawiązki oraz wobec możliwości jej orzekania nie tylko na rzecz pokrzywdzonego, ale także wobec innych instytucji spełniających określone cele społeczne, a nawet na rzecz Skarbu Państwa, nie można było jednoznacznie określić jej charakteru. Należało stwierdzić że nawiązka była  środkiem o charakterze mieszanym tj. represyjno-odszkodowawczym. Są takie nawiązki w których uwidacznia się pełniej element represyjny, ale są też takie które zawierają więcej pierwiastka odszkodowawczego .Z nawiązką , która zawierała  w sobie element odszkodowawczy mieliśmy do czynienia  w przypadku nawiązki orzekanej na rzec pokrzywdzonego, z kolei o aspekcie represyjności można było mówić w  w stosunku do nawiązki orzekanej na rzecz Skarbu Państwa, podobnie  ja w sytuacji kiedy nawiązki orzekanej na określone cele społeczne[2]

            Po wejściu w życiu nowelizacji z 20.03.2015 tj. od 18.05.2015 r. charakter prawny nawiązki nie powinien budzić wątpliwości . Ze względu na systematykę KK i tytuł rozdziału Va, należałoby jej przypisać wyłącznie kompensacyjny charakter[3].

Istota Nawiązki

            Nawiązka jej istota sprowadza się do zapłaty pewnej sumy pieniężnej na rzecz określonego podmiotu. Nie jest to odszkodowanie, gdyż sąd wymierzając nawiązkę, nie jest zobowiązany do ustalenia rzeczywistej wysokości szkody , wartości utraconych korzyści czy doznanych krzywd. Nawiązka jak wynika z orzecznictwa  może być stosowana wobec kilku osób współdziałających w popełnieniu przestępstwa  oprócz tego nawiązka może przekraczać wysokość szkody. Każdy ze sprawców (sensu largo) przestępstwa ich zobowiązania mogą polegać na uiszczaniu nawiązki, nawet w wysokości przekraczającej rzeczywistą szkodę. Tak orzeczoną nawiązkę każdy ze skazanych płaci ją, tak jak grzywnę, samodzielnie w całości. Jeżeli jeden ze sprawców zapłacił nawiązkę  to nie zwalnia to pozostałych od jej zapłacenia. Jednak nie można mówić o solidarnym obowiązku zapłaty nawiązki, obciążającym współsprawców przestępstwa. Jest to różnica  pomiędzy nawiązką  a odszkodowaniem cywilnym i odróżnia to nawiązkę, ponieważ zapłacenie odszkodowania cywilnego przez jedną ze współdziałających ze sobą osób zwalnia pozostałe od obowiązku wyrównania szkody.[4]

Stosowanie Nawiązki na podstawie art. 47§ 1 i 2 KK

            Nawiązki stosowane na podstawie art 47§ 1 i 2 KK są przekazywane odpowiednio na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej lub Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Ich wydzielenie w miejsce krytykowanych za nieprawidłowości co do sposobu dysponowania środkami instytucji, stowarzyszeń, fundacji lub organizacji społecznych wpisanych do wykazu prowadzonego przez Ministra Sprawiedliwości, ma doprowadzić do efektywniejszej kontroli nad wpływami z nawiązek, które dotychczas były orzekane na dowolne cele związane z ochroną środowiska itd. Pokrzywdzony jest beneficjentem nawiązki orzekanej  na podstawie art 47§3 KK.W przypadku śmierci pokrzywdzonego, która powstałaby w wyniku popełnionego przez skazanego przestępstwa, nawiązka byłaby orzekana na rzecz osoby najbliższej (art. 115§ 14 KK), której sytuacja życiowa wskutek śmierci pokrzywdzonego uległa znacznemu pogorszeniu. W sytuacji, gdy takiej osoby nie da się ustalić, sąd orzekałby nawiązkę na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.[5]

            Zgodnie z nowym brzmieniem art. 47§4 KK w szczególnie uzasadnionych okolicznościach, gdy wymierzona nawiązka powodowałaby dla sprawcy uszczerbek dla niezbędnego utrzymania siebie i rodziny lub gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, sąd może ją wymierzyć w wysokości niższej niż 10 000 zł.[6]

Obowiązek uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych

            Ten obowiązek przeznaczony jest zwłaszcza dla skazanych stosujących przemoc w rodzinie. Przygotowanie i realizacja takich programów korekcyjno-edukacyjnych w ramach Krajowego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie  został ustanowiony przez art. 10 ust. 1 pkt 2 u.p.p.r. Mają za zadanie: powstrzymanie osoby stosującej przemoc w rodzinie przed dalszym stosowaniem przemocy, rozwijanie umiejętności samokontroli i współżycia w rodzinie, kształtowanie umiejętności w zakresie wychowania dzieci bez używania przemocy w rodzinie; uznanie przez osobę stosującą przemoc w rodzinie swojej odpowiedzialności za stosowanie przemocy;; zdobycie i poszerzenie wiedzy na temat mechanizmów powstawania przemocy w rodzinie, zdobycie umiejętności komunikowania się i rozwiązywania konfliktów w rodzinie bez stosowania przemocy.[7]

            Termin obowiązek uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych jest zawarty w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (tj. Dz. U. z 2015 r. poz. 1390). Artykuł 4 ustawy wyżej wymienionej stanowi, że wobec osób stosujących przemoc w rodzinie stosuje się zawarte w niej  środki mające na celu zapobieganie ich kontaktowaniu się z osobami pokrzywdzonymi oraz oddziaływania korekcyjno-edukacyjne. Artykuł 5 cyt ustawy mieści w sobie delegację ustawową dla ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego do określenia  m. in. (pkt. 3) „szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie”. Wynika wprost z ustawy, że opracowywanie i realizacja programów takich oddziaływań należy do zadań administracji rządowej realizowanych przez powiat (art. 6. ust 4 pkt 2), a projektowanie ramowych programów tych oddziaływań należy do zadań własnych samorządu województwa (art. 6 ust. 6 pkt 3).

Jedną z kategorii która wymienia ustawa w sprawie środków stosowanych wobec sprawców przemocy w rodzinie jest poddanie się oddziaływaniu korekcyjno-edukacyjnemu. Druga kategorię tworzą przewidziane w tej ustawie środki mające na celu zapobieganie kontaktowaniu się sprawców z osobami pokrzywdzonymi. Te ostatnie nie są zgodnie z omawianą ustawą oddziaływaniami korekcyjno-edukacyjnymi, dlatego nie mogą być one stosowane jako obowiązki probacyjne mające za podstawę art 72§2 pkt. 6 b K. K. Trzeba do nich zaliczyć obowiązek opuszczenia mieszkania( art. 11a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie),odebranie dziecka z rodziny i umieszczenie tego dziecka w innej niezamieszkującej wspólnie osoby najbliższej (art. 12a cyt. Ustawy) a także zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie skazanego w razie wystąpienia przez kuratora zawodowego z wnioskiem o zarządzenie wykonania warunkowo zawieszonej kary( art. 12d cyt. Ustawy).[8]

            Zastosowane na podstawie art 5 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie rozporządzenie MPiPS 22.2.2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych (Dz. U. Nr 50, poz. 259) nie zawiera definicji oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych, ani nie wspomina o tym na czym mogłyby one polegać.

W §5 rozporządzenie wymienia trzy kategorie jeśli chodzi o osoby poddawane takim oddziaływaniom czyli : osoby skazane za czyny związane ze stosowaniem przemocy w rodzinie, wobec których warunkowo zawieszono wykonanie kary i w konsekwencji zobowiązuje je do uczestniczenia w programie korekcyjno-edukacyjnym (pkt. 1).

W obowiązującym akcie podstawowym nie dokonano próby syntetycznego zdefiniowania tego obowiązku. Obowiązek prawny jeśli chodzi o to że grozi to jego niewykonaniem w konsekwencji zastosowaniem sankcja  karna , nie może być prawnie nieokreślony. W związku z tym iż nałożenie takiego obowiązku probacyjnego z natury rzeczy musi znaleźć oparcie w wyraźnie określonym jego kształcie, a w tym wypadku nie wydaje się aby na ten moment sąd dysponował wystarczającą merytoryczną podstawą prawną do jego nakładania. Można tylko mówić o podstawie formalnej. zdecydowanie w tym wypadku niewystarczająca. Zgodnie z MPiPS z 22.2.2011 jest tylko mowa o celach (§4), o osobach w stosunku do których działania są kierowane (§5) a także o osobach, które te oddziaływania prowadzą.

Jeszcze jednym z faktów który jest bardzo ważny odnośnie tego aby nie nakładać niedookreślonego obowiązku przemawia inny wzgląd a mianowicie obowiązek probacyjny polegający na uczestnictwie w nie wiadomo jakich „oddziaływaniach” ingerujący w sferę wolności. W ustawie (art. 41 ust. 1 Konstytucji RP) mogą być ustanawiane ograniczenia i wolności. Nie można w tym wypadku  stwierdzić aby warunek w aktualnym stanie prawnym został spełniony.[9]

Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy o warunkowe umorzenie postępowania karnego.

Prawnik, Adwokat Olkusz, Adwokat Sosnowiec

W kwestiach związanych z warunkowym umorzeniem postępowania karnego Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu.

Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Sosnowiec

Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec Pogoń, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec Pogoń prowadzi sprawy o alimenty, o podział majątku wspólnego, o rozwód.


[1] W. Cieślak, Próba określenia charakteru nawiązki na gruncie obowiązującego prawa karnego, w: T. Dukiet-Nagórska (red.), Zagadnienia współczesnej polityki kryminalnej, Bielsko-Biała 2006, s. 75-94.

[2] M. Leciak, Nawiązka i świadczenie pieniężne w prawie karnym – aktualne problemy, Studenckie Zeszyt Naukowe UMC 2007, Nr 15, s. 65 I n.

[3] Tak A. Sieradzka-Kośla, Nawiązka w : R.A Stefańsk (red.), Środki Karne po Nowelizacji w 2015 r, Warszawa 2016 s. 444

[4] Zob. Uchw. SN z 20.11.1996 r., I KZP 28/96, OSNKW 1997, r 1-2, poz. 3

[5] Szeleszczuk , w: A. Grześkowiak (red.), Kodeks karny komentarz. Warszawa 2017, s. 429

[6] Ibidem, Szeleszczuk w: A. Grześkowiak(red) Kodeks karny Komentarz. Warszawa 2017, s. 428-429.

[7] Zob.§ 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie standardu podstawowych usług świadczonych przez specjalistyczne ośrodki wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie, kwalifikacji osób zatrudnionych w tych ośrodkach, szczegółowych kierunków prowadzenia oddziaływań korekcyjno-edukacyjnych wobec osób stosujących przemoc w rodzinie oraz kwalifikacji osób prowadzących oddziaływania korekcyjno-edukacyjne, Dz. U. Nr 50, poz. 259.

[8] J. Skupiński, J.  Mierzwińska -Lorencka ,w: R. A. Stefański (red), Kodeks karny Komentarz Warszawa 2017, s. 538

[9] J. Skupiński, J. Mierzwińska – Lorencka ,w: R. A. Stefański (red), Kodeks karny Komentarz Warszawa 2017, s. 538-539.