Fakultatywne zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności ze względu na zachowanie się skazanego w okresie próby
W niniejszym wpisie przedstawiamy Fakultatywne zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności ze względu na zachowanie się skazanego w okresie próby.
Fakultatywne podstawy zarządzenia wykonania kary ze względu na zachowanie się skazanego w okresie próby.
W stanie prawnym do nowelizacji z dnia 20 lutego 2015 r., podstawy fakultatywne zarządzenia wykonania kary ze względu na zachowanie się skazanego w okresie próby zostały określone w art. 75§2k.k. Tymi podstawami były : rażące naruszenie w okresie próby porządku prawnego, uchylanie się od dozoru, od uiszczenia grzywny, od wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych.
Wykładnia „rażącego naruszenia porządku prawnego”
Znaczenie podstawowe ma wykładnia „rażącego naruszenia porządku prawnego”, zwłaszcza że ustawa traktuje popełnienie przestępstwa jako jeden z jego przejawów (o tym świadczy użyty zwroty „w szczególności”). Niewątpliwie chodzi tu o naruszenie przepisów różnych dziedzin prawa (prawa rodzinnego i opiekuńczego, prawa wykroczeń i in.), byleby było tylko rażące[1].
Fakultatywną podstawą jest popełnienie innego przestępstwa niż to, które stanowi obligatoryjną podstawę zarządzenia wykonania kary.
Popełnienie przestępstwa jest najpoważniejszą formą naruszenia porządku prawnego. Fakultatywną podstawą jest popełnienie innego przestępstwa niż to, które stanowi obligatoryjną podstawę zarządzenia wykonania kary. Może więc to być zarówno przestępstwo nieumyślne, jak i umyślne, a nawet podobne umyślne przestępstwo, jeżeli orzeczono za nie prawomocnie inną karę niż kara pozbawienia wolności. Fakultatywną podstawą może być także popełnienie przestępstwa skarbowego[2].Według G. Łabudy „innym przestępstwem niż określone w §1” jest wyłącznie pospolite przestępstwo. Według niego nie jest nim przestępstwo skarbowe[3].Jednak należy przyjąć, że jeżeli zarządzenie wykonania kary oparte jest na fakcie popełnienia przestępstwa, to powinno być ono oparte na orzeczeniu prawomocnym przypisującym sprawcy dane przestępstwo, chociażby w formie postępowania warunkowo umorzonego. Bez popełnienia przestępstwa może zachodzić także naruszenie porządku prawnego. Podstawa ta może mieć także zastosowanie, gdy nie zapadł jeszcze prawomocny wyrok skazujący, a naruszenie porządku prawnego polega na popełnieniu przestępstwa. Naruszenie porządku prawnego powinno być tego rodzaju, że mając na uwadze poprzednio popełnione przestępstwo, należy dojść do wniosku , iż postawiona prognoza okazała się nietrafna[4].
Druga przesłanka zarządzenia wykonania kary
Drugą przesłanką zarządzenia wykonania kary (stan prawny przed nowelizacją z dnia 20 lutego 2015 r.) jest uchylanie się od dozoru, grzywny, wykonania nałożonych obowiązków oraz orzeczonych środków karnych. Charakterystyczne jest, że ustawodawca używa czasownika „uchylanie się”, zakładającego negatywną postawę skazanego względem wykonania nakazanych mu przez sąd czynności[5].
„Stwierdzenie, że skazany w okresie próby nie płaci nałożonej na niego grzywny, wymaga nie tylko ustalenia, że grzywna nie została uiszczona, ale także, iż skazany mógł grzywnę zapłacić bez narażenia siebie i swoich bliskich na taki uszczerbek w zaspokojeniu podstawowych potrzeb, który usprawiedliwiałby nieuiszczenie grzywny”[6]. Tą tezę zawarto w postanowieniu SN z 2 czerwca 2003 r.
Konieczne jest także stwierdzenie, że w konkretnej sytuacji można było od sprawcy wymagać wykonania zobowiązań.
Stwierdzenie uchylania się od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych wymaga nie tylko ustalenia obiektywnych faktów, że skazany nie wykonuje obowiązków, które wynikają z oddania go pod dozór lub że nie wykonał nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, ale konieczne jest także stwierdzenie, że w konkretnej sytuacji można było od sprawcy wymagać wykonania tych zobowiązań[7]. „W pojęciu „uchylać się” mieści się negatywny stosunek psychiczny skazanego do nałożonych obowiązków bądź dozoru, będący wyrazem jego złej woli, a sprawiający że mimo obiektywnej możliwości nie realizuje on obowiązków, gdyż nie chce tego, a więc postępuje tak z powodów przez siebie zawinionych”[8]. Tą tezę przyjął Sad Apelacyjny w Krakowie w postanowieniu z dnia 27 października 2005 r.
Ważną teza znajduje się w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2004r, które brzmi następująco : „Niewywiązanie się w szczególności z obowiązku uregulowania zadłużenia alimentacyjnego spowodowane przyczynami obiektywnymi, nie może stanowić przesłanki uzasadniającej zarządzenie wykonania zawieszonej kary pozbawienia wolności na podstawie art. 75 § 2 k. k.”[9].
Art. 75 par. 2 K .K nowelizacją z dnia 20 lutego 2015 r. otrzymał brzmienie
§ 2. Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności gdy popełnił inne przestępstwo niż określone w § 1, albo jeżeli uchyla się od uiszczenia grzywny, od dozoru, wykonania nałożonych obowiązków lub orzeczonych środków karnych, środków kompensacyjnych lub przepadku.
Sprawca w okresie próby rażąca narusza porządek prawny, w szczególności gdy w tym czasie popełnił inne przestępstwo niż określone w art. 75 par. 1 k. k.
Zauważyć należy, że sprawca w okresie próby rażąca narusza porządek prawny, w szczególności gdy w tym czasie popełnił inne przestępstwo niż określone w art. 75 par. 1 k. k. Odczytywać ten przepis można w ten sposób, że podstawą zarządzenia wykonania kary może być skazanie za przestępstwo nieumyślne. Expressis verbis ustawa nie wymaga prawomocnego skazania za takie przestępstwo, jednak może powstać pytanie, czy nieprawomocne skazanie, ze względu na istnienie domniemania niewinności, może stanowić podstawę decyzji niekorzystnych dla sprawcy. Wymaganie aby wyłącznie prawomocne skazanie za przestępstwo nieumyślne dało podstawę do (fakultatywnego) zarządzenia wykonania kary, musiałoby wiązać się z zignorowaniem paragrafu 2 i 3 art. 75 k. k. Najbardziej rażący przejaw naruszenia porządku prawnego stanowi popełnienie przestępstwa, ale naruszenie to może przybrać również inne formy (zob. Postanowienie SA w Krakowie z 11 czerwca 2007 r., II Akzw 391/07, KZS 2007, z. 7-8, poz. 61). W związku z tym należy przyjąć, że skoro rażące naruszenie porządku prawnego niebędące przestępstwem (co do którego wymaganie prawomocnego skazania jest obligatoryjne) może stanowić podstawę zarządzenia wykonania kary, to tym pewniej może ją stanowić przestępstwo za które nie wydano prawomocnego wyroku. Natomiast niezasadne byłoby podjęcie decyzji o zarządzeniu wykonania kary na podstawie faktu popełnienia przestępstwa, co do którego zapadł przynajmniej nieprawomocny, wyrok uniewinniający[10].
Pomoc prawna – Adwokat, Prawnik Dąbrowa Górnicza
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy o warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności.
W kwestiach związanych z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu.
[1] A. Marek, Prawo karne. Warszawa. 1997, s. 196.
[2] A. Zoll (red.), Kodeks karny. Komentarz. Kraków 2007, s. 874.
[3] J. Giezek (red.), Kodeks karny część ogólna, komentarz, Warszawa 2007, s.532
[4] Ibidem, Kodeks karny. Komentarz. Kraków 2007,s. 874-875.
[5] Ibidem, Kodeks karny część ogólna, komentarz, Warszawa 2007, s.532.
[6] Postanowienie SN. z 2.06.03, III KK 187/03,Lex nr 151949.
[7] Ibidem, Komentarz Kodeks karny. 2007…s.875.
[8] Postanowienie SA. z 27.10.05, II AKzw 641/05, Lex nr 170270.
[9] Postanowienie SN z 20.05.04, III KK 92/04, LEX nr 109504
[10] M. Filar (red.) Kodeks Karny komentarz, Warszawa 2016, s. 570