Grzywna orzekana obok warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności.
Grzywna orzekana obok warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności.
W niniejszym wpisie przedstawiamy grzywnę orzekaną obok warunkowo zawieszonej kary pozbawienia wolności.
Zmiany w stosunku do Kodeksu Karnego z 1969 r.
Ustawodawca w kodeksie karnym z 1969 r. rozszerzył możliwość stosowania kary grzywny wobec wszystkich skazanych. Grzywna może towarzyszyć zastosowaniu instytucji warunkowego zawieszenia na podstawie art. 75§1, który stanowił, że sąd władny jest uczynić zawsze, „chociażby jej (tj. grzywny) wymierzenie na innej podstawie nie było przewidziane”, a więc nie tylko w wypadkach sankcji kumulatywnej (grzywna i pozbawienia wolności) wobec sprawcy działającego w celu osiągnięcia korzyści majątkowej (art. 36§3 k. k. z 1969 r.) a także wobec sprawcy przestępstwa umyślnego, który swoim czynem wyrządził szkodę w mieniu społecznym (art. 36§4 k. k. z 1969 r.). W ostatnim wypadku, podobnie jak w art. 75§1, mieliśmy do czynienia z dodatkową grzywną (grzywna orzeczona obok kary pozbawienia wolności) fakultatywną, a w pozostałych dwóch z obligatoryjną[1].
W Kodeksie karnym z 1969r. ustawodawca przez niedopatrzenie nie określił górnego pułapu kary grzywny wymierzonej na podstawie art. 75§1 k. k. Niedopatrzenie to spowodowało wątpliwości czy górna granica grzywny ma być taka jak wysokość grzywny samoistnej (art. 36§1 k. k.), czy również jej wysokość ma być taka, jak grzywny wymierzonej oprócz kary pozbawienia wolności (art. 36§2k.k.)[2].
J. Bafia uważał, iż skoro kara grzywny przy warunkowym zawieszeniu wykonania kary jest zawsze wymierzona obok kary pozbawienia wolności, jej wysokość wynika z art. 32§2 k. k. Znaczna większość teoretyków opowiadała się za niższym pułapem grzywny, jednak zwyciężył pogląd przeciwny[3].Przeważał pogląd taki, że grzywna orzekana na podstawie art.75§1 k. k. jest grzywną niesamoistną, chociaż inny pogląd miał też swoich przedstawicieli[4]. Orzekana grzywna w trybie art. 75§1 k. k., była traktowana jako kara zasadnicza ze wszystkimi konsekwencjami i podlegała zamianie na karę zastępczą[5].
Górną granica pułapu wymiaru kary grzywny
Kodeks karny z 1997 r. (stan prawny przed nowelizacją z dnia 20 lutego 2015 r.) określał górną granicę pułapu wymiaru kary grzywny na 180 stawek dziennych przy zawieszeniu kary pozbawienia wolności i 90 stawek dziennych przy warunkowym zawieszeniu kary ograniczenia wolności (art. 71§1 k. k. z 1997r.). Orzeczenie na tej podstawie grzywny mogło nastąpić wówczas, gdy jej orzeczenie nie jest możliwe na innej podstawie[6].
Usytuowanie przepisu (art. 75§1 k. k. z 1969r.) o możliwości wymierzenia grzywny przed przepisem regulującym nakładanie obowiązków (art. 75§2 k. k.) budziło wiele wątpliwości co do jej charakteru, czy jest ona karą, czy jest sui genesis obowiązkiem[7].Według S. Bułacińskiego trudno było a priori odrzucić, pogląd, że nie jest ona sui generis obowiązkiem. Była ona ważnym elementem okresu próby, okresu warunkowości, podobnie jak i obowiązki[8].
Kodeks karny z 1997r. (stan prawny przed nowelizacją z dnia 20 lutego 2015 r.) w art. 71§1 k. k., przewidywał możliwość wymierzenia kary grzywny w wysokości do 270 stawek dziennych w razie warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.
Ustawodawca w art. 71 §2 k.k. stanowił, że zarządzenie wykonania kary pozbawienia wolności lub ograniczenia wolności uniemożliwia wykonanie grzywny orzeczonej na podstawie art. 71§1 k. k. , a także, że kara ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności ulegała skróceniu o okres odpowiadający liczbie uiszczonych stawek dziennych[9].
Grzywna wymierzana na podstawie art. 71§1 k. k. z 1997 r., ma tożsamy charakter z grzywną wymierzaną w trybie art. 32 pkt. 1. k. k. z 1997 r.
A. Zoll stwierdził (stan prawny przed przedmiotową nowelizacją), że grzywna wymierzana na podstawie art. 71§1 k. k. z 1997 r., ma tożsamy charakter z grzywną wymierzaną w trybie art. 32 pkt. 1. k. k. z 1997r., jest więc karą. Podlega ona ściągnięciu w ramach egzekucji w przypadku jej nieuiszczenia[10].
W aktualnym stanie prawnym Sad warunkowo zawieszając wykonanie kary pozbawienia wolności, może orzec karę grzywny w wysokości od 10 do 540 stawek dziennych, jeśli jej wymierzenie na innej podstawie nie jest możliwe. Jednakże wysokość stawki dziennej grzywny wynosi od 10 do 2000 zł. Taki sam charakter jak kara grzywny samoistnej ma grzywna połączona z warunkowym zawieszeniem wykonania wskazanych kar[11].
Istnieje także możliwość orzeczenia grzywny przewidzianej w art. 71 par. 1 k. k. na podstawie art. 89a § 2 k. k., zgodnie z którym można ją wymierzyć obok kary łącznej pozbawienia wolności, której wykonanie zostało warunkowo zawieszone i to nawet wtedy, gdy nie wymierzono jej za żadne z pozostających w realnym zbiegu przestępstw[12].
Nie należy zapomnieć, że w orzecznictwie znajduje się pogląd, iż w przypadku gdy w sankcji choćby jednego ze zbiegających się przestępstw znajdowała się kara grzywny albo za jedno z tych przestępstw sad mógł wymierzyć karę grzywny na podstawie innego przepisu, orzeczenie grzywny na podstawie art. 71 §1 k. k. nie jest dopuszczalne obok łącznej kary pozbawienia wolności, których wykonanie warunkowo zawieszono (zob. wyr. SA w Lublinie z 25.01.2000 r., II Aka 252/99, OSA 2000, Nr 9, poz.68; wyr. SN z 02.02.2010 r., III KK 15/10, Legalis).
Ogólne warunki orzeczenia grzywny
Jeśli chodzi o ogólne warunki orzeczenia grzywny, to w ramach warunkowego zawieszenia wykonania wskazanych kar Sąd orzekając karę grzywny musi mieć także na względzie ogólne przesłanki jej orzeczenia, w szczególności określone w §3 art. 33 k.k., który wskazuje, że przy ustalaniu wysokości stawki dziennej grzywny bierze się dochody sprawcy, jego warunki rodzinne, osobiste, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe. W orzecznictwie wskazano także, iż wymiar grzywny w niniejszym przypadku co do zasady powinien być proporcjonalny do wymiaru orzeczonej i zawieszonej kary pozbawienia wolności (zob. wyr. SA w Krakowie z 12.10.2000 r., II Aka 168/00, KZS 2000, Nr 11, poz. 39)[13].
Wymierzenie obok warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności kary grzywny powinno być bardzo często stosowane w celu aby osiągnąć założenia kary określone w art. 53 § 1 k. k., a szczególnie aby obok indywidualnoprewencyjnego uzyskać także efekt ogólnoprewencyjny. Wymiar tej kary grzywny jest również podporządkowany szczególnym dyrektywom wymiaru kary odnoszącym się do kary grzywny, a głównie dyrektywie zawartej w art. 33 §3 KK. Oznacza to, że tak jak wymiar kary grzywny jako kary samoistnej, wymierzenie kary grzywny na podstawie paragrafu 1 art. 71 K. K. nie może odbywać się intuicyjnie, ale na podstawie udokumentowanej wiedzy sądu o stanie majątkowym skazanego[14].
Ustalenie możliwości majątkowych sprawcy
Kontynuując rozważania należy zauważyć, że przy ustalaniu możliwości majątkowych sprawcy sąd powinien wziąć pod uwagę również całość orzeczonych wobec niego obciążeń finansowych. Zauważyć należy, że w przypadku orzeczenia warunkowego zawieszenia wykonania kary może dojść do skumulowania dolegliwości majątkowej wymierzanej sprawcy w ramach orzekanej grzywny i innych zobowiązań nakładanych w okresie próby np. uiszczenie świadczenia pieniężnego lub do naprawienia szkody. Skutkiem takiej kumulacji może być tylko częściowe wykonanie nałożonych na skazanego obciążeń finansowych lub niewykonanie któregoś z nich, co byłoby bardzo niekorzystne w sytuacji niemożności naprawienia szkody wyrządzonej pokrzywdzonemu. Reasumując sąd orzekając nadmienioną grzywnę, powinien najpierw się upewnić, że skazany będzie miał możliwość naprawienia szkody i odpowiednio zabezpieczyć interesy pokrzywdzonego, a potem orzec wobec niego grzywnę[15].
Adwokat, Prawnik Dąbrowa Górnicza
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy o warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności.
W kwestiach związanych z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu.
[1] J. Skupiński. Warunkowe skazanie w prawie polskim na tle porównawczym, Warszawa 1992, s. 278.
[2] Ibid. s. 279.
[3] Ibid. s. 280.
[4] A. Zoll (w:) K. Buchała, Z. Ćwiąkalski, M. Szewczyk, A. Zoll, Kodeks karny. Komentarz. Cześć ogólna, Warszawa 1994, s. 415.
[5] Z. Kubiec ,Glosa do uchwały SN z dnia 5 .11 1970 r. VI KZP 62/70/ PiP, 1971, nr 8-9, s. 478.
[6] K. Wojciechowski, Kodeks karny, Komentarz, Orzecznictwo, Warszawa 1997, s. 151.
[7] M. Leonieni , Grzywna obok warunkowego skazania , GSiP, 1971, nr 22, s. 7.
[8] A. Bułaciński, Nieuiszczenie grzywny a odwołanie warunkowego skazania, GSiP,1972 ,nr 16, s.3.
[9] A. Zoll (red), Komentarz Kodeks Karny, Część Ogólna, Kraków 2007, s.859-860.
[10] A. Zoll (w:) K .Buchała, A. Zoll, Kodeks karny. Cześć ogólna. Komentarz, Tom I , Kraków 1998, s.513.
[11] S. Hypś (w:) A. Grześkowiak, K. Wiak (red.) Kodeks Karny Komentarz, Warszawa 2017, s. 489
[12] W. Wróbel, Grzywna w nowym Kodeksie Karnym (w:) Nowa kodyfikacja karna. Krótkie komentarze, Warszawa 1998, s. 32-33 i 55-60
[13] S. Hypś (w:) A. Grześkowiak, K. Wiak (red.) Kodeks Karny Komentarz, Warszawa 2017, s. 489
[14] Ibidem, R. A. Stefański (red.) Kodeks Karny Komentarz, Warszawa 2017, s. 529
[15] A. Marek, Kodeks Karny, Warszawa 2006, s. 222