Kwalifikacja umowy o roboty budowlane

Kancelaria Prawnicza - Olkusz, Dąbrowa Górnicza, Miechów.

Kwalifikacja umowy

Problem co do kwalifikacji umowy o roboty budowalne należał do spornych w doktrynie.

Umowa o roboty budowlane została wykreowana z umowy o dzieło a także stała się nowym typem umowy nazwanej[1]. Przedmiotowy spór dotyczył, czy jest to odrębny rodzaj umowy, czy może szczególna postać, podtyp umowy o dzieło. Stwierdzić należy, iż właściwe jest stanowisko, określające, iż jest to odrębny rodzaj umowy[2]. Pomimo trudności w rozróżnieniu umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane, przyjąć należy, że jest to umowa samodzielna[3]. Stanowisko to dominuje w orzecznictwie Sądu Najwyższego, natomiast nie jest ono jednolite.

Umowa o dzieło a umowa o roboty budowlane

W  praktyce konieczne jest odróżnienie umowy o roboty budowlane od umowy o dzieło, bez względu na kwalifikację doktrynalna umowy o roboty budowlane. Zajmując się problemem odrębności i samoistności umowy o roboty budowlane należy usystematyzować kryteria jej odróżnienia. W orzecznictwie Sądu Najwyższego  wyraźnie dostrzec można stanowisko, które dookreśla, iż w przypadku robót budowalnych chodzi o przedsięwzięcie o większych rozmiarach, a także zindywidualizowanych właściwościach, wymagając z reguły projektowania i zinstytucjonalizowanego nadzoru. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 27.11.2006 r., (sygn. II K 47/04, Legalis)[4]: „(…) ani kryterium większych rozmiarów, ani zindywidualizowanych właściwości nie zostały szczegółowo zdefiniowane (np. przez ustalenie jakiegoś progu przesądzającego o kwalifikacji danego dzieła jako posiadającego większe rozmiary), nie oznacza to jednak niemożliwości dokonania tego rodzaju oceny na podstawie doświadczenia życiowego i warunków ekonomicznych panujących na danym obszarze”. Analogicznie Sąd Najwyższy podkreśla, że umowa o roboty budowlane wyróżnia się tym, iż jej przedmiotem jest przedsięwzięcie o większych rozmiarach. W wyroku Sądu Najwyższego z 26.09.2012 r. (II CSK 84/12)[5] „Umowa o roboty budowlane dotyczy większych przedsięwzięć o zindywidualizowanych właściwościach fizycznych i użytkowych, którym co do zasady, towarzyszy projektowanie, przy czym dokumentację projektową powinien dostarczyć inwestor, chyba, że podjął się tego wykonawca i zinstytucjonalizowany nadzór”. Sąd Najwyższy stwierdził tak również w  wyroku z 18.05.2007 r., (I CSK 51/07)  teza 1[6]

Podobnie stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 26.09.2012r., II CSK 84/12[7],

„Umowa o roboty budowlane dotyczy większych przedsięwzięć o zindywidualizowanych właściwościach fizycznych i użytkowych, którym co do zasady towarzyszy projektowanie, przy czym dokumentację projektową powinien dostarczyć inwestor, chyba że podjął się tego wykonawca i zinstytucjonalizowany nadzór. Umowa o roboty budowlane powinna być zawarta na piśmie”.

Kryterium podmiotowe

Przy kwalifikacji umowy o roboty budowlane nie ma znaczenia kryterium podmiotowe. Do dnia 01.10.1990 r. (tj. do dnia wejścia w życie ustawy z 28.07.1990 r. o zmianie ustawy – Kodeks Cywilny, Dz. U. Nr 55, poz. 321 ze zm.) umowy o roboty budowalne była umową zawieraną pomiędzy jednostkami gospodarki uspołecznionej. Aktualnie nie ma przeszkód, by stronami umowy były dowolne osoby fizyczne, osoby prawne, a także jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnym, którym ustawa przyznaje zdolność prawną (zob. art. 33¹ K.C.). Stronami przedmiotowej umowy mogą być także konsumencie (art. 22¹ K. C. za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarzą lub zawodową), lecz ze względu na specyfikę umowy występują oni jako inwestor[8].  W wyroku Sąd Apelacyjny w Warszawie z 16.01.2013 r. (I ACa 714/12) stwierdził, iż : „Kryterium odróżnienia umowy o roboty budowlane od umowy o dzieło nie jest oznaczenie stron (inwestor – wykonawca, czy wykonawca – podwykonawca), lecz rozmiar przedsięwzięcia, zastosowanie dokumentacji projektowej, przekazanie terenu budowy (lub jego wyodrębnionej części)”.

Przedmiot świadczenia

Rezultat, który powstał w wyniku wykonywania robót budowlanych jest przedmiotem świadczenia wykonawcy przy umowie o roboty budowlane. Natomiast kwalifikacja wielu pojęć oddana została poza prawo cywilne. W tym wypadku istotne znaczenie mają wymagania prawa budowalnego, przepisy te pełnią znamienną funkcję w dookreśleniu świadczenia niepieniężnego wykonawcy. Jako podstawę wykonywania prac budowlanych jest pozwolenie na budowę (albo co najmniej zgłoszenie stosownie do wymogów prawa budowlanego). Sąd Najwyższy w wyroku z 25.03.1998 r. II CKN 653/97[9] stwierdził, iż „zasadniczym kryterium rozróżnienia umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane jest ocena realizowanego zamierzenia stosownie do wymogów prawa budowlanego”.

W tymże zakresie istotny jest pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego z 11.01.2022 r. (III CZP 63/01)[10] : „ Po pierwsze, przedmiotem świadczenia niepieniężnego wykonawcy w ramach tej umowy może być nie każdy rezultat pracy, lecz tylko taki, który powstał w wyniku

robót budowlanych. Tę cechę odróżniającą dostrzeżono również w orzecznictwie, uznając, że zasadniczym kryterium rozróżnienia umowy o dzieło i umowy o roboty budowlane jest ocena realizowanej inwestycji stosownie do wymagań ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 414 ze zm.), co dobitnie uwypukla zwłaszcza brzmienie art. 17 (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 marca 1998 r., II CKN 653/97). Przedmiot świadczenia niepieniężnego w umowie o roboty budowlane jest zarazem przedsięwzięciem o większych rozmiarach, zindywidualizowanych właściwościach, zarówno fizycznych, jak i użytkowych, któremu z reguły towarzyszy wymóg projektowania i zinstytucjonalizowany nadzór”.

Autorzy : Grzegorz Majewski, Paweł Majewski

Pomoc prawna – Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia

Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Prawnik, Radca Prawny  zajmuje się zagadnieniami/sprawami dotyczącymi prawa budowlanego. Jeśli mają Państwo jakiekolwiek wątpliwości dotyczące roszczeń wynikających z umowy o roboty budowlane to pomożemy.

Pomożemy przy konstrukcji umowy o roboty budowlane.

Zapraszamy do naszych oddziałów !

Udzielimy pomocy prawnej w oddziałach Kancelarii Prawnej Prawnicy Bracia tj. w Olkuszu, MiechowieDąbrowie Górniczej. Klienci z okolicznych miejscowości również mogą skorzystać z usług prawnych naszej kancelarii lub umówić się na konsultacje online.


[1] J. Strzępka, E.A. Zielińska, Umowa o roboty budowlane w systematyce Kodeksu cywilnego – de lege lata i de lege ferenda, cz. I, MoP 2007, nr 10, s. 535

[2] zob. K. Zagrobelny,(w:) E. Gniewek, K. Machnikowski (red.),Kodeks cywilny 2013, s. 1278

[3] zob. A. Brzozowski (w:) K. Pietrzykowski (red.), Kodeks cywilny, t. II, 2015, kom. do art. 647, nb 6

[4] https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20062201613/T/D20061613TK.pdf

[5] http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/II%20CSK%2084-12-1.pdf

[6] http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/I%20CSK%2051-07-1.pdf

[7] http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/II%20CSK%2084-12-1.pdf

[8] J. Bieluk, K. Zadykowicz – Sokół, Umowa o roboty budowalne w Kodeksie cywilnym i Prawie zamówień publicznych, Komentarz praktyczny z orzecznictwem, Warszawa 2018, s. 15

[9] http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia2/II%20CKN%20653-97.pdf

[10] http://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia1/iii%20czp%2063-01.pdf