Obowiązek alimentacyjny względem dziecka obciąża w całości lub w części jego krewnych nie będących rodzicami dziecka.
W niniejszym wpisie przegląd orzecznictwa dotyczący art. 144 K. R. O. Brzmi on następująco :
§ 1. Dziecko może żądać świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki, nie będącego jego ojcem, jeżeli odpowiada to zasadom współżycia społecznego. Takie samo uprawnienie przysługuje dziecku w stosunku do żony swego ojca, nie będącej jego matką.
§ 2. Mąż matki dziecka, nie będący jego ojcem, może żądać od dziecka świadczeń alimentacyjnych, jeżeli przyczyniał się do wychowania i utrzymania dziecka, a żądanie jego odpowiada zasadom współżycia społecznego. Takie samo uprawnienie przysługuje żonie ojca dziecka, nie będącej matką dziecka.
§ 3. Do obowiązku świadczeń przewidzianego w poprzedzających paragrafach stosuje się odpowiednio przepisy o obowiązku alimentacyjnym między krewnymi.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 1968 r., III CZP 27/68
Obowiązek alimentacyjny względem dziecka obciąża w całości lub w części jego krewnych nie będących rodzicami dziecka, jeżeli zasady współżycia społecznego nie uzasadniają obciążenia tym obowiązkiem ojczyma (macochy). OSNC 1969/1/6
W Uchwale Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 1968 r., III CZP 27/68,Sąd Najwyższy zważył, co następuje :
W art. 144 k.r.o. rozszerzony został krąg osób zobowiązanych i uprawnionych do alimentacji przez wprowadzenie wzajemnego obowiązku alimentacyjnego między pasierbem z jednej a jego ojczymem i macochą z drugiej strony.
Obowiązek alimentacyjny tych osób istnieje jednak tylko w wypadku, gdy odpowiada to zasadom współżycia społecznego. Obowiązku alimentacyjnego ojczyma (macochy) nie stwarza zatem sam fakt zawarcia małżeństwa matki lub ojca dziecka, gdyż potrzeba nadto wytworzenia się takiej sytuacji, w której żądanie dziecka świadczeń alimentacyjnych od męża swojej matki (bądź żony swego ojca) odpowiadać będzie ogólnemu poczuciu słuszności, znajdującemu uzasadnienie w istniejących regułach moralności i dobrych obyczajach społeczeństwa. Obowiązek więc i zakres tego obowiązku w każdym konkretnym wypadku będzie zależeć od ustalenia, czy w okolicznościach ujawnionych w sprawie żądanie świadczenia alimentów wysunięte w stosunku do ojczyma (macochy) i wysokość tego żądania zgodne są z zasadami współżycia społecznego.
Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie uzależnia obowiązku alimentacyjnego ojczyma (macochy) od braku zobowiązanych do alimentacji krewnych dziecka.
Z tej też przyczyny kodeks rodzinny i opiekuńczy nie uzależnia obowiązku alimentacyjnego ojczyma (macochy) od braku zobowiązanych do alimentacji krewnych dziecka. Obowiązek alimentacyjny krewnych dziecka istnieje niezależnie od obowiązku alimentacyjnego ojczyma (macochy). Krewni ci jednak będą obciążeni tym obowiązkiem w całości lub w części tylko wtedy, gdy zasady współżycia społecznego nie przesądzą obciążenia tym obowiązkiem w całości lub w części ojczyma (macochy) dziecka.
Obowiązek alimentacyjny ojczyma (macochy) – ze względu na lokatę tego obowiązku – należy w zasadzie traktować loco parentis, a więc w zasadzie na równi z obowiązkiem rodziców dziecka.
Obowiązek alimentacyjny ojczyma (macochy) – ze względu na lokatę tego obowiązku – należy w zasadzie traktować loco parentis, a więc w zasadzie na równi z obowiązkiem rodziców dziecka. Obowiązek ojczyma (macochy) nie może jednak wyprzedzać obowiązku alimentacyjnego rodziców dziecka, gdyż nie dałoby się to pogodzić z zasadami współżycia społecznego. Dziecko będzie mogło jednak żądać świadczeń alimentacyjnych od swego ojczyma (macochy) w całości lub w części w każdym wypadku, gdy rodzice nie będą mogli spełnić swego obowiązku wobec dziecka albo gdy ich możliwości zarobkowe i majątkowe nie wystarczą na zaspokojenie potrzebnych dziecku lub w konkretnym wypadku uzasadnionych środków utrzymania i wychowania, ale zawsze tylko wtedy, gdy odpowiada to zasadom współżycia społecznego.
Obowiązek alimentacyjny z art. 144 k.r.o. istnieje tylko między ojczymem (macochą) a pasierbem. Obowiązek ten nie rozciąga się na alimentowanie innych powinowatych, a zwłaszcza krewnych pasierba. Nie będzie miał zatem obowiązku alimentowania ojczym w stosunku do dziecka pasierba.
Przedstawione zagadnienie dotyczyło również obowiązku świadczenia alimentów ze strony pasierba na rzecz ojczyma (macochy), lecz zagadnienia tego Sąd Najwyższy nie rozważył, gdyż nie zachodzi ono w rozpoznawanej sprawie.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1968 r., III CZP 49/68
Obowiązek alimentowania pasierba opiera się na zasadach współżycia społecznego i nie jest związany z kolejnością przewidzianą w art. 129 k.r.o. Dlatego też jeżeli macocha (ojczym) poszukująca(y) alimentów od pasierba ma własne dzieci, które mogą jej (jemu) zapewnić środki utrzymania, sąd może – zależnie od okoliczności i kierując się zasadami współżycia społecznego (a zwłaszcza biorąc pod uwagę długość okresu wychowania pasierba przez macochę lub ojczyma oraz stan majątkowy pasierba w zestawieniu ze stanem majątkowym dzieci) – obciążyć pasierba częścią świadczeń alimentacyjnych albo też żądanie alimentów w stosunku do niego całkowicie oddalić. OSNC 1969/3/39
Sentencja
Czy pasierb jest obowiązany do alimentowania macochy obok jej dzieci w równym z nimi stopniu?”
postanowił udzielić następującej odpowiedzi:
Obowiązek alimentowania pasierba opiera się na zasadach współżycia społecznego i nie jest związany z kolejnością przewidzianą w art. 129 k.r.o. Dlatego też jeżeli macocha (ojczym) poszukująca(y) alimentów od pasierba ma własne dzieci, które mogą jej (jemu) zapewnić środki utrzymania, sąd może – zależnie od okoliczności i kierując się zasadami współżycia społecznego (a zwłaszcza biorąc pod uwagę długość okresu wychowania pasierba przez macochę lub ojczyma oraz stan majątkowy pasierba w zestawieniu ze stanem majątkowym dzieci) – obciążyć pasierba częścią świadczeń alimentacyjnych albo też żądanie alimentów w stosunku do niego całkowicie oddalić.
W Uchwale Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 1968 r., III CZP 49/68 czytamy, że :
Na tle takiego stanu faktycznego Sądowi Wojewódzkiemu nasunęły się wątpliwości co do wykładni art. 144 k.r.o., objęte pytaniem prawnym przedstawionym Sądowi Najwyższemu w trybie art. 391 k.p.c.
Przy rozważaniu powyższego zagadnienia należy przede wszystkim wziąć pod uwagę, że art. 144 k.r.o. jest przepisem nowym, nie znanym poprzedniemu stanowi prawnemu. Jest on wyrazem dalszego zastosowania na terenie prawa rodzinnego zasad współżycia społecznego, które wymagają, żeby w pewnych wypadkach nałożyć na pasierba obowiązek alimentacyjny w stosunku do ojczyma lub macochy (i vice versa), choć nie są oni złączeni węzłami krwi.
Wykładnia powyższego przepisu natrafia na trudności, między innymi z tego względu, że ustawodawca nie wskazał kolejności zobowiązania pasierba w zestawieniu z obowiązkiem alimentacyjnym krewnych naturalnych. O ile art. 129 k.r.o. przewiduje wyraźnie, w jakiej kolejności obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych bliższego i dalszego stopnia, a art. 130 k.r.o. statuuje również wyraźnie kolejność zobowiązania alimentacyjnego małżonka, o tyle art. 144 k.r.o., który zamyka Dział III dotyczący obowiązku alimentacyjnego, nie wskazuje, w jakim miejscu należy ulokować obowiązek alimentacyjny w tym przepisie przewidziany.
W tych warunkach możliwe byłoby przyjęcie kilku rozwiązań, w szczególności, że obowiązek alimentacyjny obciąża pasierba w tym samym stopniu co własne dziecko, albo że obciąża go dopiero w drugiej kolejności, tj. dopiero wtedy, gdy dzieci własnych nie ma albo gdy nie są one w stanie uczynić zadość swemu obowiązkowi bądź też gdy uzyskanie od nich na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami (art. 132 k.r.o.), albo wreszcie że obowiązek alimentacyjny pasierba jest najdalszy, tzn. powstaje dopiero wówczas, gdy nie ma żadnych krewnych przewidzianych w art. 128 ani małżonka, mogących zaspokoić potrzeby uprawnionego do alimentacji.
Wątpliwości powyższych nie rozwiązuje treść art. 144 § 3 k.r.o. stanowiącego, że do obowiązku świadczeń alimentacyjnych przewidzianych w tym przepisie stosuje się odpowiednio przepisy o obowiązku alimentacyjnym między krewnymi. Przepis ten bowiem należy rozumieć w tym sensie, że odnosi się on do treści świadczeń alimentacyjnych, a nie do ich kolejności.
Odpowiedzi zatem na postawione pytanie należy szukać w samej istocie obowiązku alimentacyjnego pasierba. Istota tego obowiązku polega na tym, że powstaje on nie na podstawie więzów krwi ani nie na podstawie prawnej instytucji przysposobienia, lecz dlatego, że w pewnych wypadkach wymagają tego zasady współżycia społecznego.
Elastyczne ujęcie obowiązku alimentacyjnego pasierba nie jest przypadkowe, lecz zamierzone przez ustawodawcę.
Tak elastyczne ujęcie obowiązku alimentacyjnego pasierba nie jest przypadkowe, lecz zamierzone przez ustawodawcę. Jak już wspomniano, jest to przepis nowy, a u jego podstaw leżą nie względy czysto prawne, lecz zasady słuszności wymagające, żeby w pewnych sytuacjach pasierb, który był wychowywany przez ojczyma lub macochę, zrewanżował mu się w starości świadczeniami alimentacyjnymi. Konsekwencją takiego ujęcia jest jednak to, że obowiązek świadczeń alimentacyjnych nie mieści się w żadnej z kolejności wymienionych w art. 129 k.r.o. Tylko więc i wyłącznie zasady współżycia społecznego decydują o tym, czy mimo istnienia krewnych naturalnych zdolnych do dostarczenia środków utrzymania osobie poszukującej alimentów pasierb będzie również obciążony świadczeniami alimentacyjnymi.
Tak więc zależnie od okoliczności ocenionych w świetle zasad współżycia społecznego sąd może obciążyć świadczeniami alimentacyjnymi pasierba obok dzieci, chociażby te ostatnie były w stanie samodzielnie utrzymać swego rodzica. Może to nastąpić w szczególności wówczas, gdy – jak w sprawie niniejszej – pasierb był od małego dziecka wychowywany przez macochę i traktowany na równi z własnymi dziećmi, a więc gdy zasady współżycia wymagają, żeby był on przyrównany z dzieckiem również w zakresie świadczeń alimentacyjnych, chyba że inne okoliczności, np. szczególnie dobry stan majątkowy dzieci w zestawieniu z niepomyślną sytuacją materialną pasierba, przemawiałby przeciwko obciążeniu go obowiązkiem alimentacyjnym.
W innej znów sytuacji, np. gdyby pasierb był wychowywany i utrzymywany przez macochę lub ojczyma tylko przez krótki czas, sąd mógłby uznać, że zasady współżycia społecznego przemawiają za obciążeniem świadczeniami alimentacyjnymi wyłącznie dzieci. Należy przy tym dodać, że te same zasady współżycia społecznego mogłyby jednak przemawiać za zastosowaniem art. 144 § 2 k.r.o. mimo stosunkowo krótkiego okresu przyczynienia się męża matki lub żony ojca do wychowania i utrzymania pasierba, gdyby dochodzący alimentów nie miał dzieci własnych lub innych krewnych (ani współmałżonka), mogących zapewnić mu środki utrzymania.
Ocena zasadności żądania świadczeń alimentacyjnych ze strony ojczyma lub macochy musi być zawsze podporządkowana konkretnym okolicznościom faktycznym, rozpatrywanym w świetle zasad współżycia społecznego.
Z powyższego wynika, że ocena zasadności żądania świadczeń alimentacyjnych ze strony ojczyma lub macochy musi być zawsze podporządkowana konkretnym okolicznościom faktycznym, rozpatrywanym w świetle zasad współżycia społecznego. Ustawodawca, wprowadzając nowe, nie znane poprzednio roszczenie alimentacyjne pomiędzy pasierbami a ich ojczymem lub macochą, nie związał go z żadną określoną kolejnością, lecz podporządkował je wyłącznie zasadom współżycia społecznego, zezwalając sądowi na uwzględnienie lub oddalenie żądania alimentów opartego na art. 144 k.r.o., zależnie od okoliczności sprawy.
Pomoc prawna – Kancelaria Prawna Dąbrowa Górnicza
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy o alimenty, o podział majątku wspólnego.
W kwestiach związanych z prawem rodzinnym i opiekuńczym, z prawem cywilnym Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu, Sosnowcu.
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy o podział majątku wspólnego, o rozwód. Zajmujemy się sprawami dotyczącymi prawa medycznego.
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec Pogoń, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec Pogoń prowadzi sprawy o alimenty, o podział majątku wspólnego, o rozwód.