Obowiązek poddania się terapii uzależnień w tym psychoterapii lub psychoedukacji (art. 72§1 pkt. 6 i 6a K.K.) oraz inne obowiązki.
W niniejszym wpisie przedstawiamy Obowiązek poddania się terapii uzależnień w tym psychoterapii lub psychoedukacji (art. 72§1 pkt. 6 i 6a K.K.), obowiązek powstrzymywania się od kontaktowania się lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób, obowiązek opuszczenia lokalu stosowane przy warunkowym umorzeniu postępowania karnego.
Wymienione obowiązki zostały tak nazwane w wyniku noweli z 20.02.2015 r. Mieliśmy do czynienia po raz pierwszy z „oddziaływaniem terapeutycznym” w 2005 roku., kiedy to ustawą z 27.7.2005 o zmianie ustawy_ kodeks karny, ustawy – Kodeks Postępowania karnego i ustawy- Kodeks karny wykonawczy (Dz. U. Nr 163, poz. 1363 ze zm.) dodano przywołany zwrot do ówczesnego pkt 6 art. 72§1 kk. Później ustawą z 29.7.2005 o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (tj. Dz. U. Z 2015 r. poz. 1390) dodano zwrot „uczestnictwo w programach korekcyjno-edukacyjnych”. Ustawą z 2010 roku z dnia 10.05 o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 125 poz. 842) pozostawiono jedynie w tym punkcie oddziaływanie terapeutyczne, przenosząc uczestnictwo w programach korekcyjno-edukacyjnych do nowo powstałego pkt 6a. Końcowym efektem po nowelizacji z 20.02.2015 roku było zrezygnowanie z tego pojęcia, tworząc nowe określone jako psychoterapia i psychoedukacja.
Nowe dodane przepisy czyli pkt 6 i 6a stanowią odpowiednik dawnego pkt 6, który przewidywał obowiązek poddania się leczeniu w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu , i mógł zostać zastosowany wtedy kiedy popełniono przestępstwo związane z nadużywaniem alkoholu lub używaniem innych środków odurzających. Nie było jasne do końca pojęcie leczenia rehabilitacyjnego, ale termin „oddziaływanie terapeutyczne nie budził wątpliwości. To pojęcie obejmowało wszelkie oddziaływania niebędące leczeniem odwykowym, np. psychoterapię dla sprawcy przestępstwa znęcania się lub sprawcy przestępstwa seksualnego aktualnie w pkt 6 jest jedynie mowa o obowiązku poddania się terapii uzależnień. Nie definiują tego pojęcia ani ustawa z 29.7.2005 r o przeciwdziałaniu narkomanii(tj. Dz. U z 2017r. poz. 783) ani ustawa z 26.10.1982 r o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi( tj. Dz. U. Z 2016r. poz. 487 ze zm.), ani ustawa z 8.6.2001 r. o zawodzie psychologa i samorządzie zawodowym psychologów (Dz.U. Nr 73, poz. 763 ze zm.). Aktualnie wydaje się jednak, że jest to coś innego niż „leczenie”. Art .26 AlkolU i art. 30 NarkU przewidują obowiązek poddania się leczeniu. W nowym stanie prawnym wynikałoby, że sąd nie może nałożyć na skazanego obowiązku poddania się leczeniu. W poprzednim stanie prawnym użyte w pkt 6 określenie „oddziaływanie terapeutyczne” zawierałoby w sobie zarówno terapię uzależnień, jak i psychoterapię i psychoedukację. Zgadzam się z tym iż wyodrębnienie ich w oddzielnych punktach wydaje się zbędne. Terapie uzależnień należy traktować jako rodzaj psychoterapii i psychoedukacji. W słowniku psychoterapie określa się jako zbiór technik leczących lub pomagających leczyć rozmaite schorzenia i problemy natury psychologicznej .Wszystkie te techniki mają wspólna cechę a mianowicie jest to kontakt międzyludzki, w przeciwieństwie od leczenia czysto medycznego. Pojęcie psychoedukacji należy rozumieć jako metodę kształcenia edukacji adresowaną do ludzi, którzy żyją z zaburzeniami psychicznymi stanu zdrowia.
Zgoda skazanego
W obecnym kształcie prawnym nałożenie tych obowiązków wymaga zgody skazanego (art. 74§1 in fine KK).
Wynikająca z treści art. 72§1 pkt 6 lub 6a KK dopuszczalność zakresu stosowania tych obowiązków wywołuje poważne wątpliwości co do racjonalności i konstytucyjności Chodzi tutaj o zakres, który daje możliwość bardzo dalekiej ingerencji w sferę wolności osobistej człowieka w tym podmiotowość i autonomię woli pacjenta. Sformułowanie „zobowiązanie do poddania się terapii” w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji stanowi prawo sądu do zobowiązania skazanego do poddania się leczeniu (czyli każdemu) nie mającego znaczenia jakiego schorzenia.
Szczególnoprewencyjny cel kary
Przedstawione zobowiązanie może być stosowane, jedynie do realizacji szczególnoprewencyjnego celu kary. Nie może być stosowane w celach profilaktycznych np. w sytuacji kiedy stan uzależnienia skazanego może si pogłębić. To zobowiązanie może być stosowane tylko wobec osób, które już w chwili czynu, a nie dopiero w czasie wyrokowania potrzebują zdaniem sądu leczenia lub oddziaływań terapeutycznych. Dane schorzenie, które jak wynika z zobowiązania do leczenia lub poddania się szczególnemu oddziaływaniom terapeutycznym, musi być odpowiednie do czynu, za które następuje skazanie Podsumowując należy uznać iż nałożenie tego obowiązku wymaga wcześniejszego zasięgnięcia opinii biegłych lub instytucji specjalistycznych, a jego zastosowanie powinno odbywać się pod kontrolą z czym zgadza się autor. Konieczne także jest łączenie tego zobowiązania z oddaniem pod dozór.[1]
Obowiązek powstrzymywania się od kontaktowania się lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób.
Określony w art. 72§1 pkt. 7a KK obowiązek określony jako zobowiązanie skazanego do „powstrzymywania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób”. Ten obowiązek ma charakter ochronny. Zobowiązanie jego główna rola polega na udzieleniu pokrzywdzonemu ochrony przed niepożądanymi zachowaniami skazanego, ale tylko wtedy gdy zachodzi realna tego potrzeba. Zakaz ten może objąć także inne osoby nie tylko pokrzywdzonego. „Pokrzywdzony” to użyte określenie odnosi się wyłącznie tylko do osoby fizycznej, czyli nie obejmuje wszystkich podmiotów wymienionych w art 49 KPK. Nie ma wątpliwości, że ratio legis omawianego przepisu polegało na udzieleniu ochrony osobie fizycznej. Wprowadzono go do Kodeksu karnego i potem zmieniono ustawami po to aby udzielać ludziom ochrony przed przemocą.
Funkcja szczególnoprewencyjna jej realizacja jest także możliwa, ponieważ ograniczenie styczności sprawcy z niedawnymi, albo choćby nawet potencjalnymi ofiarami jego zachowań, ogranicza , choćby fizycznie, możliwość ich krzywdzenia. W tym konkretnym wypadku jest to cel wtórny wobec nadrzędnego jakim jest cel ochronny[1].
Pojęcie kontaktowania się
Pojęcie „kontaktowanie się” należy interpretować jako utrzymywanie jakiejkolwiek więzi, ten kontakt nie musi być polegający wyłącznie tylko na fizycznej bliskości, lecz także kontakt korespondencyjny lub za pośrednictwem technicznych środków komunikowania się. zakaz utrzymywania kontaktów to zakaz który może odnosić się do każdego rodzaju więzi czyli może to być zakaz wysyłania sms-ów czy e-maili[2].Sąd wyraźnie musi wyznaczyć sposób kontaktu.
Nadmienić należy, że nowelą z dnia 20.2.2015 r. dodano przepis nakazujący sądowi wskazanie minimalnej odległości od osób chronionych, którą skazany ma przestrzegać (art. 72§1a). Na pewno będzie to pozwalało na unikanie trudności w określaniu, kiedy skazany jeszcze kontaktuje się z osobą chronioną , a kiedy już nie. Oczywiście każdy konkretny przypadek wymaga oczywistej oceny i określanie „ram” odległościowych nie wydaje się potrzebne.
„Zbliżanie się” jest to zachowanie o charakterze fizycznym, które wywołuje określone zmiany w świecie zewnętrznym. Odnosi się to do takiej zmiany, która ma umożliwiać bliskość fizyczną. Zakaz zbliżania się – sąd powinien go dokładnie określić.[3]
Obowiązek opuszczenia lokalu
Umieszczony w art. 72§1 pkt. 7b KK obowiązek opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym to pozytywny nakaz określonego zachowania. Ten obowiązek został wprowadzony ustawą o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. W stosunku do pokrzywdzonego ten obowiązek ma charakter ochronny. To obowiązek prawnokarny, jednak nie jest samoistnym orzeczeniem o eksmisji, jego zrealizowanie nie może być więc wyegzekwowane w trybie postępowania egzekucyjnego. Skazany ma więc obowiązek samodzielnego opuszczenia lokalu, którego niewykonanie zagrożone jest sankcją prawnokarną.
Omawiany obowiązek zalicza się też w skład środka karnego określonego w art. 39 pkt. 2e KK. Orzeczenie może nastąpić (na podstawie art. 41 a KK) wobec skazanego za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej lub obyczajności na szkodę małoletniego oraz w razie skazania z umyślne przestępstwo z użyciem przemocy , wliczając w to przemoc wobec osoby najbliższej.[1]
Stosując ten obowiązek wobec sprawcy przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej sąd wskazuje sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym (art. 72§1 b K. K.).
Nasuwa się pytanie, czy nakładając ten obowiązek, sąd może jednocześnie zakazać kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami, rozważać to jako określenie „sposobu kontaktowania się” [2]
W zakresie tego obowiązku probacyjnego osoba pokrzywdzona może uzyskać wsparcie, które nie podlega żadnym prawnym ograniczeniom.[3]
W związku z tym, że nie ma żadnych ograniczeń w stosowaniu tego obowiązku jest możliwe jego zastosowanie nie tylko do miejsca wspólnego zamieszkania skazanego z pokrzywdzonym ale mogą to być też inne miejsca, w których pokrzywdzony stale przebywa. Charakter lokalu (mieszkanie, dom , lokal użytkowy) ani jego własność nie ma znaczenia przy orzeczeniu tego obowiązku. Możliwość orzeczenia tego środka jest także wtedy gdy lokal jest własnością sprawcy. Zastosowanie tego obowiązku nie pozbawia bowiem sprawcy jego własności, ale powoduje to, że nie może z niego korzystać w określonym czasie. Sąd określa precyzyjnie szczegółowe kwestie związane z oznaczeniem opuszczonego lokalu, terminem oraz sposobem jego opuszczenia, jak i miejscem pobytu sprawcy po opuszczeniu lokalu zajmowanego wraz z pokrzywdzonym[4]
Adwokat Sosnowiec, Prawnik Dąbrowa Górnicza
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik specjalizuje się w prawie karnym, prowadząc sprawy o warunkowe umorzenie postępowania karnego.
W kwestiach związanych z warunkowym umorzeniem postępowania karnego Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu. Zapraszamy do kontaktu w celu umówienia się na konsultacje prawne w siedzibie Kancelarii Prawnej lub konsultacje prawne online!
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Sosnowiec
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec Pogoń, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec Pogoń prowadzi sprawy o alimenty, o podział majątku wspólnego, o rozwód.
[1] J. Skupiński, J. Mierzwińska- Lorencka w: R.A. Stefański (red.) Kodeks karny Komentarz Warszawa 2017 s. 541-542
[2] R.A. Stefański, Nowe środki probacyjne…,s . 27
[3] S. Hypś w: A. Grześkowiak (red.) Kodeks Karny Komentarz
[4] Ibidem, Kodeks Karny …, s. 495
[1] J. Skupiński, J. Mierzwińska-Lorencka w R. A Stefański (red.), Kodeks Karny Komentarz, Warszawa 2017 s. 541.
[2] R.A Stefański, Nowe Środki Probacyjne ,Prokuratura I Prawo, 2006 Nr 4 s. 25.
[3] J. Skupiński, J. Mierzwińska-Lorencka w: R. Stefański (red.), Kodeks Karny Komentarz Warszawa 2017 s. 541.
[1] J. Skupiński, J. Mierzwińska-Lorencka, w : R.A Stefański (red.), Kodeks Karny Komentarz, Warszawa 2017 s. 537