Orzecznictwo – art. 31 par. 1 K.R.O.
W niniejszym wpisie przegląd orzecznictwa dotyczący art. 31 par. 1 K.R.O
Brzmi on następująco :
§ 1. Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków.
§ 2. Do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a subkonto w ramach konta ubezpieczonego ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 266, 321, 568, 695 i 875).
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 26 marca 2013 r., I ACa 155/13
w kwestii Uwłaszczenie na rzecz jednego z małżonków w kontekście majątku wspólnego małżonków.
Stwierdzenie przez sąd uwłaszczenia na rzecz jednego z małżonków nie stoi na przeszkodzie późniejszemu ustaleniu, że nabyte w ten sposób prawo własności nieruchomości weszło w skład majątku wspólnego małżonków.
Ustalenie przynależności nieruchomości do majątku wspólnego
W uchwale z dnia 29 stycznia 1993 r. (III CZP 172/92, OSNC 1993/6/110) Sąd Najwyższy uznał, że ustalenie przynależności nieruchomości do majątku wspólnego może wchodzić w rachubę jedynie wtedy, gdy uprawnieni wyrażą na to zgodę w przepisanej formie (akt notarialny, oświadczenie złożone przed sądem prowadzącym księgę wieczystą) w toku postępowania wieczysto-księgowego. W postępowaniu tym Sąd nie rozstrzyga bowiem istniejących w tym zakresie sporów. Oznacza to, że dokonanie takiego ustalenia byłoby możliwe tylko w razie przedstawienia sądowi wieczysto-księgowemu, poza odpisem aktu małżeństwa, oświadczeń obojga małżonków stwierdzających zgodnie, że w chwili uwłaszczenia pozostawali oni we wspólności majątkowej. Silnym argumentem przemawiającym za tą linią wykładni jest fakt, że Sąd wieczysto-księgowy nie ma możliwości badania, czy małżonkowie pozostawali wówczas w ustroju wspólności majątkowej.
Akt własności ziemi stwierdzający nabycie przez jednego z małżonków własności nieruchomości rolnej
W orzecznictwie Sądu Najwyższego zaprezentowany został również inny, bardziej liberalny pogląd, zgodnie z którym akt własności ziemi stwierdzający nabycie przez jednego z małżonków własności nieruchomości rolnej wraz z aktem małżeństwa stanowią podstawę wpisu w księdze wieczystej drugiego z nich, jeżeli w dniu 4 listopada 1971 r. pozostawali oni w ustawowej wspólności małżeńskiej (vide uchwała SN z dnia 14 kwietnia 1994 r., III CZP 45/94, nie publ.; wyrok SN z dnia 29 czerwca 2004 r., II CK 397/03, nie publ.; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 2008 r., IV CSK 33/08, LEX nr 590274). W uzasadnieniu tego stanowiska wskazuje się na odmienność sytuacji, w której postępowanie wieczysto-księgowe dotyczy założenia księgi wieczystej i wpisania w dziale drugim takiej księgi jako właścicieli na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej obojga małżonków i wynikającą z tego niemożliwość skorzystania z powództwa o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Za dopuszczeniem w takim przypadku dokonania wpisu mimo niezłożenia przez małżonków wzmiankowanych wyżej oświadczeń przemawiają potrzeby praktyki, w szczególności unikanie wytaczania zbędnych procesów.
Nadto, zwrócono uwagę, że w postępowaniu wieczysto-księgowym nie jest wyłączone czynienie ustaleń z uwzględnieniem domniemań faktycznych i prawnych. Sąd wieczysto-księgowy mógłby ustalić fakt pozostawania małżonków we wspólności ustawowej na podstawie domniemania faktycznego.
Powyższe rozważania nie wykluczają jednak zastosowania powództwa z art. 189 k.p.c., co w odniesieniu do ustalenia nabycia nieruchomości do majątku wspólnego małżonków jednoznacznie dopuścił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 29 listopada 2002 r. (IV CKN 1529/00, LEX nr 577499). Sąd Apelacyjny podziela ten pogląd. (zob. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 26 marca 2013 r., I ACa 155/13).
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2000 r., II CKN 542/00
Darowanie przez małżonków przedmiotu wchodzącego w skład ich majątku wspólnego
Mimo iż małżeńska wspólność majątkowa jest wspólnością bezudziałową (art. 31 k.r.o.), darowanie przez małżonków przedmiotu wchodzącego w skład ich majątku wspólnego, gdy przedmiot darowizny ma przypaść małżonkom do wspólności majątkowej małżeńskiej pozwala – dla celu przewidzianego w art. 996 k.c. – na przyjęcie (przy odpowiednim zastosowaniu art. 42 i 43 § 1 k.r.o.), że spadkodawca, którym jest małżonek-darczyńca, rozporządził udziałem wynoszącym 1/2 część przedmiotu darowizny, a skoro ten udział ma przypaść jako obdarowanym małżonkom do wspólności majątkowej małżeńskiej, to małżonek, który jest uprawniony do zachowku, obdarowany został jego połową.
W kwestii praktyki – przedmiotem darowizny podlegającej zaliczeniu na zachowek należny powodowi była nieruchomość
W sytuacji, gdy – według ustaleń stanowiących podstawę wydania zaskarżonego wyroku – przedmiotem darowizny podlegającej zaliczeniu na zachowek należny powodowi była nieruchomość wchodząca w skład majątku wspólnego spadkodawcy i jego żony a darowizna uczyniona została przez nich na rzecz powoda i jego żony do wspólności majątkowej małżeńskiej, to prawidłowo Sąd Rejonowy uznał, że zaliczeniu na zachowek należny powodowi podlega 1/4 wartości tej nieruchomości. Zasadnie skarżący zarzuca, że pogląd, na którym oparty został zaskarżony wyrok, iż zaliczeniu podlega 1/2 wartości nieruchomości, wyrażony został z naruszeniem art. 996 k.c. Mimo iż małżeńska wspólność majątkowa jest wspólnością bezudziałową (art. 31 k.r.o.), darowanie przez małżonków przedmiotu wchodzącego w skład ich majątku wspólnego, gdy przedmiot darowizny ma przypaść małżonkom do wspólności majątkowej małżeńskiej pozwala – dla celu przewidzianego w art. 996 k.c. – na przyjęcie (przy odpowiednim zastosowaniu art. 42 i 43 § 1 k.r.o.), że spadkodawca, którym jest małżonek-darczyńca, rozporządził udziałem wynoszącym 1/2 część przedmiotu darowizny, a skoro ten udział ma przypaść jako obdarowanym małżonkom do wspólności majątkowej małżeńskiej, to małżonek, który jest uprawniony do zachowku, obdarowany został jego połową. (zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 2000 r., II CKN 542/00).
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2002 r., II CKN 128/00
Potraktowanie spółdzielczego prawa do lokalu jako prawa szczególnego
Potraktowanie spółdzielczego prawa do lokalu jako prawa szczególnego – powstałego i trwającego z woli ustawodawcy, przyznawanego nawet wbrew woli małżonków – przesądza o niemożności przesunięcia tego prawa z majątku wspólnego do odrębnego jednego z małżonków. Dopuszczenie takiej możliwości równałoby się przyjęciu, że strony umowy mogą uregulować kwestię spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego w sposób sprzeczny z ustawą (zob. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2002 r., II CKN 128/00).
Kancelaria Prawna Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy rodzinne, o domniemanie ojcostwa męża matki, Uznanie dziecka w okresie domniemania jego pochodzenia od męża matki
W kwestiach związanych z prawem rodzinnym i opiekuńczym Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu, Sosnowcu.
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec Pogoń, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec Pogoń prowadzi sprawy o alimenty, o podział majątku wspólnego, o rozwód.
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy o podział majątku wspólnego, o rozwód. Zajmujemy się sprawami dotyczącymi prawa medycznego.