Separacja
W niniejszym wpisie przedstawiamy ogólne informacje dotyczące separacji. Przytaczamy również praktykę orzeczniczą w tym przedmiocie.
Separacja – ogólne informacje
Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.
Jednakże mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków.
Żądania małżonków
Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód.
Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację. (zob. art. 61² K.R.O.)
Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej.
Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa.
Obowiązek wzajemnej pomocy
Jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy.
Do obowiązku dostarczania środków utrzymania przez jednego z małżonków pozostających w separacji drugiemu stosuje się odpowiednio przepisy art. 60 obowiązek alimentacyjny wobec byłego małżonka, z wyjątkiem § 3. (a więc obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa. Jednakże gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni)
Przepisu art. 59 zmiana nazwiska po rozwodzie nie stosuje się.
Artykuł 59 K.R.O., brzmi następująco :
W ciągu trzech miesięcy od chwili uprawomocnienia się orzeczenia rozwodu małżonek rozwiedziony, który w skutek zawarcia małżeństwa zmienił swoje dotychczasowe nazwisko, może przez oświadczenie złożone przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego lub konsulem powrócić do nazwiska, które nosił przed zawarciem małżeństwa.
Orzeczenie separacji – skutki
W wyniku orzeczenia separacji małżonków między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa. Do majątku objętego wspólnością ustawową stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w części ułamkowej (ar. 46 k.r.o.). Oznacza to, że po orzeczeniu separacji do przedmiotów majątkowych wchodzących do majątku wspólnego mają zastosowanie przepisy art. 195 i n. k.c., ale tylko wówczas, gdy odpowiednie materie prawne nie są uregulowane odmiennie m.in. w art. 43-45 k.r.o. (np. kwestia uprawnienia do żądania ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym). Ustawowa transformacja współwłasności łącznej małżonków we współwłasność w częściach ułamkowych nie jest zatem transformacją pełną, skoro poddano ją także innemu niż współwłasność ułamkowa reżimowi prawnemu. Odsyłający do odpowiedniego reżimu prawnego przepis art. 46 k.r.o. niewątpliwie przesądza jednak status prawny poszczególnych elementów majątkowych (rzeczy) objętych uprzednio wspólnością ustawową w tym sensie, że małżonkowie mają równe udziały w każdej rzeczy wchodzącej (do czasu orzeczenia separacji) do majątku wspólnego.
2. Celem powództwa przewidzianego w art. 841 k.p.c. pozostaje zwolnienie od egzekucji zajętego przedmiotu, gdy egzekucja z takiego przedmiotu naruszałaby prawa osoby trzeciej niezależnie od jurydycznej postaci tego prawa. Jeżeli po wydaniu orzeczenia o separacji małżonków do nieruchomości małżonków stosuje się przepisu o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 46 k.r.o.), to takie odesłanie przesądza nie tylko status prawny tej nieruchomości (jej współwłasność), ale także – kwestię odpowiedzialności małżonka – dłużnika składnikami majątkowymi tworzącymi jego majątek osobisty w chwili wszczęcia egzekucji (tj. udziałem we współwłasności). zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 kwietnia 2011 r. IV CSK 414/10[1].
Separacja – żądanie zniesienia wspólności majątkowej
Przesłanki separacji (art. 611 § 1 kro) potwierdzają trafność kierunku orzecznictwa koncentrującego się przy ustalaniu i wykładni ważnych powodów (art. 52 § 1 kro) na sferze stosunków prawno-majątkowych małżonków. (zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1999 r. III CKN 506/98).
Podzielić należy również zapatrywanie, że jednym z ważnych powodów do żądania zniesienia wspólności majątkowej jest separacja faktyczna małżonków umożliwiająca małżonkom współdziałanie w zarządzie ich majątkiem wspólnym (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1997 r., I CKU 66/96, „Prokuratura i Prawo” nr 7-8, s. 32 i wyrok z dnia 13 maja 1997 r., III CKN 51/97). Akcentowanie czy wręcz skupianie się na aspektach o charakterze rodzinnoprawnym, czy wręcz na relacjach osobistych między małżonkami – jak to czyni skarżący – może prowadzić do utożsamiania ważnych powodów z przyczynami rozwodu lub separacji, do orzeczenia której wystarczy zupełny rozkład pożycia małżeńskiego (art. 61 1 § 1). Instytucje rozwodu i separacji – funkcjonujące niezależnie – stanowią środki pomocne w wypadku rozkładu pożycia małżonków, natomiast zniesienie wspólności majątkowej jest fragmentarycznym rozwiązaniem w sferze stosunków prawno-majątkowych. Podkreślenie aspektu prawno-majątkowego nabiera szczególnego znaczenia w sytuacji gdy oboje małżonkowie lub jeden z nich – jak w przedmiotowej sprawie – prowadzi działalność gospodarczą.
Nie przesądzając zakresu czynionych ustaleń w okolicznościach właściwych każdej z rozpoznawanych spraw można wskazać, że w odniesieniu do sfery stosunków majątkowych małżeńskich ocena istnienia lub braku przesłanek określonych w art. 52 § 1 kro może być wyrażona po dokonaniu ustaleń co najmniej w odniesieniu do: wielkości majątku wspólnego, istnienia zadłużenia jednego lub obojga małżonków, rozmiarów tego zadłużenia i okoliczności jego powstania, majątku odrębnego dłużnika oraz sposobu, wykonywania przez niego zobowiązania, a także kwestii związanych z utrzymaniem i wychowaniem małoletnich dzieci stron. (zob. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 1999 r. III CKN 506/98).
Ważny powód a postać separacji faktycznej
„Ważnym powodem” w rozumieniu art. 52 § 1 k. r. o. nie jest każda postać (przejaw) separacji faktycznej małżonków, lecz tylko taka, która zarazem uniemożliwia im lub znacznie utrudnia współdziałanie w zarządzie ich majątkiem wspólnym.
Instytucja zniesienia wspólności majątkowej jest fragmentarycznym rozwiązaniem w sferze kształtowania małżeńskich stosunków prawno-majątkowych, przeto w ramach tego postępowania szczególnego znaczenia nabierają prawnomajątkowe aspekty stosunków między małżonkami, zwłaszcza gdy oboje, lub jedno z nich – jak w sprawie niniejszej – prowadziło działalność gospodarczą.
W postępowaniu wszczętym powództwem wytoczonym na podstawie art. 52 k.r. i o. relacje osobiste istniejące między małżonkami, czy szerzej: aspekty rodzinno-prawne istniejących między nimi stosunków, nie mogą w sposób znaczący przesądzać o istnieniu ważnych powodów zniesienia wspólności majątkowej, gdyż mogłoby to prowadzić do nieuzasadnionego utożsamiania ważnych powodów w rozumieniu art. 52 § 1 k.r. i o. z przyczynami rozwodu lub separacji, do orzeczenia której wystarczy zupełny rozkład pożycia małżeńskiego (art. 611 § 1 k. r. i o.) i którą ustawodawca wprowadził jako środek pomocy w razie rozkładu pożycia małżonków.
Natomiast ocena wystąpienia przesłanek określonych w art. 52 § 1 k.r. i o. wymaga poczynienia ustaleń co najmniej w odniesieniu do: wielkości majątku wspólnego, istnienia zadłużenia, jego rozmiarów i okoliczności powstania, wielkości majątku odrębnego małżonka-dłużnika i sposobu wykonywania przezeń zobowiązania, a także kwestii dotyczących utrzymania i wychowania małoletnich dzieci stron (por. uzasadnienie wyroku SN z dnia 17 grudnia 1999 r., III CKN 506/98, nie publ.). zob Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2000 r. II CKN 1070/98[2]
Adwokat Miechów – Pomoc prawna, Prawnicy Bracia
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy o separację.
W kwestiach związanych ze sprawami o separację Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu.
[1] https://www.saos.org.pl/judgments/94746
[2] Prok.i Pr.-wkł. 2000/4/30