Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności wobec tzw. „małego świadka koronnego”. cz. I
Instytucja świadka koronnego
Instytucja świadka koronnego wywodzi się z procesu angielskiego (king 's witness), którego jedną z zasad jest zasada oportunizmu. Tradycyjnie był to sprawca, który podejmował współpracę z wymiarem sprawiedliwości i składał zeznania obciążające innych przestępców w zamian za obietnicę darowania mu kary. Instytucja ta była znana we wszystkich odmianach anglosaskiego procesu karnego. Od 1979 r. powoli recypowana jest na grunt europejski, gdzie w systemie prawa kontynentalnego, który jest oparty na zasadzie legalizmu, budzi poważne zastrzeżenia jako rozwiązanie obce dla tego systemu. Instytucja świadka koronnego została przyjęta najpierw w Europie Zachodniej – np. Włochy (od 1979 roku w ustawach o zwalczaniu mafii i o zwalczaniu terroryzmu) Niemcy (od 1989 roku w sprawach o przestępstwa terrorystyczne a od 1981 roku w sprawach o wyrób i handel narkotyków)a następnie także w Europie Wschodniej i Środkowej.
Forma karnoprocesowa i karnomaterialna
W Polsce świadek koronny występuje zarówno w formie karnoprocesowej jaki i karnomaterialnej. Forma karnoprocesowadotyczy regulacji, które są określone w ustawie z dnia 25 czerwca z 1997 r. o świadku koronnym, ustawie, która z założenia była regulacją czasowąNatomiast forma karnomaterialna to rozwiązania przewidziane w Kodeksie karnym z 1997 roku, który wprawdzie nie posługuje się pojęciem świadka koronnego, ale faktycznie taką instytucję wprowadza w art. 60 § 3 i art. 60 § 4 k. k. Potocznie jest to tzw. „mały świadek koronny”.
Polska ustawa o świadku koronnym z dnia 25 czerwca 1997 r. [1]przewiduje, to iż umarza się postępowanie przeciwko sprawcy przestępstwa wymienionego w katalogu zamkniętym przestępstw popełnionych w ramach zorganizowanej przestępczości, które jest określony w art. 1 ustawy, pod warunkiem, że sprawca złożył przed sądem wyczerpujące zeznania dotyczące osób uczestniczących w przestępstwie lub przestępstwie skarbowym oraz pozostałych okoliczności, o których mowa w pkt 1 lit. a (przekazał organowi prowadzącemu postępowanie informacje, które mogą przyczynić się do ujawnienia okoliczności przestępstwa, wykrycia pozostałych sprawców, ujawnienia dalszych przestępstw lub zapobieżenia im), popełnienia przestępstwa lub przestępstwa skarbowego określonego w art. 1 przedmiotowej ustawy.
Zgodnie z art. 5 ustawy o świadku koronnym Postanowienie w przedmiocie dopuszczenia dowodu z zeznań świadka koronnego wydaje sąd okręgowy właściwy dla miejsca prowadzenia postępowania przygotowawczego, a to na wniosek prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze, złożony po uzyskaniu zgody Prokuratora Generalnego lub upoważnionego przez niego zastępcy Prokuratora Generalnego. Dodać należy, że sąd bada, na podstawie danych zawartych we wniosku i materiałach zgromadzonych w sprawie, czy zachodzą warunki określone w art. 1, 3 i 4. powyższej ustawy.
Art. 5 ust. 1 otrzymał to brzmienie z dniem 4 marca 2016 r, poprzez ustawę z dnia 28 stycznia 2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o prokuraturze[2].
Kodeks karny z 1997 r. (stan prawny po nowelizacji z dnia 20 lutego 2015 r.) nadając instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary generalnie charakter fakultatywny, przewiduje w części ogólnej jeden przypadek, w którym nadzwyczajne złagodzenie ma charakter obligatoryjny. Artykuł 60§3 mówi, że „sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary”. Zastosowanie przez sąd nadzwyczajnego złagodzenia kary w tym przypadku, oznacza spełnienie określonych warunków. Współdziałanie przez sprawcę z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa oraz ujawnienie wobec organu powołanego do ścigania przestępstw informacji dotyczących osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz istotnych okoliczności jego popełnienia są przesłankami obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia. Omawiany przepis częściowo nawiązuje do treści art. 57§2 pkt.2 k. k. z 1969r., tylko w tym iż podobnie jak dawny kodeks karny obejmuje jedynie współdziałającego. Nowy kodeks karny z 1997 r. dodaje dodatkowe warunki niewystępujące w k. k. z 1969 r., a mianowicie obowiązek ujawnienia wobec organu ścigania informacji dotyczących osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa, a także istotnych okoliczności jego popełnienia. Natomiast nie zawiera żadnych warunków dotyczących roli sprawcy w popełnieniu przestępstwa jak również żadnych postanowień odnoszących się do bezprawnej szkody odniesionej przez niego z czynu przestępczego[3].
Według Z. Ćwiąkalskiego w dzisiejszej literaturze zwykło się określać instytucję przewidzianą w art. 60§3 jako „kodeksowy świadek koronny, „mały świadek koronny” lub „świadek koronny in sua causa”. Różnicą charakterystyczną tego przepisu w stosunku do ustawy o świadku koronnym jest to, iż ten przepis nie ogranicza kategorii przestępstw, co do których nadzwyczajne złagodzenie kary może być zastosowane[4].
Przypadek obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary
W części szczególnej powszechnej znalazł się przypadek obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary. Chodzi tu o art. 299§8 k. k. Artykuł ten wiąże się z przestępstwem tzw. prania brudnych pieniędzy. Omawiany przepis dotyczy postawy sprawcy. Jeżeli sprawca dobrowolnie ujawnił organowi powołanemu do ścigania przestępstw informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa oraz okoliczności jego popełnienia, jeżeli zapobiegło to popełnieniu innego przestępstwa to przestępca tj. sprawca nie podlega karze. Jeżeli natomiast sprawca czynił starania zmierzające do ujawnienia tych okoliczności i informacji, przyznano mu obligatoryjne nadzwyczajne złagodzenie – Artykuł ten otrzymał brzmienie ustawą o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu oraz o zmianie niektórych innych ustaw z dnia 25 czerwca 2009 r [5]. W szczególności chodzi o to, że sprawca może dobrowolnie przekazać informacje, ale jednocześnie nie jest w stanie zagwarantować tego, że zapobiegnie to popełnieniu innego przestępstwa. Zdaniem ustawodawcy sama postawa sprawcy zasługuje na premię w postaci obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia, jeżeli nawet jego starania nie zostaną uwieńczone sukcesem. Na społeczną opłacalność tego rodzaju gwarancji wskazuje wysoka społeczna szkodliwość tego rodzaju przestępstw. Ustawodawca w ten sposób zachęca sprawcę do przyjęcia odpowiedniej postawy, której skutkiem jest niższy wymiar kary[6].
Pojęcie współdziałający z innymi osobami w popełnieniu przestępstwa należy rozumieć zgodnie z nadanym mu znaczeniem przez przepisy rozdziału ΙІ k.k. Zgodnie z postanowieniami tego rozdziału współdziałający to sprawca kierowniczy, współsprawca, sprawca polecający, podżegacz i pomocnik. Tak wypowiedział się SN w wyroku z 8 marca 2006r., ІІІ KK 281/05 , Lex. Nr 181403 [7].
Uprawnionym w zakresie podmiotowym do skorzystania z dobrodziejstwa art.60§3 jest osoba uczestnicząca w jakimkolwiek przejawie przestępczości grupowej. Chodzi tu osoby działające w grupie przestępczej lub związku mającym na celu popełnianie przestępstw (art. 258 k. k.). Art. 60§3 k. k. ma charakter „uniwersalny”(postanowienie SN z 10.04.03 r.)[8]. Z treści omawianego przepisu nie wynika zakaz jego stosowania wobec osób pełniących funkcje kierownicze w związku lub grupie, jak również popełniających najcięższe zbrodnie . Możliwe więc jest, że i te osoby skorzystają z nadzwyczajnego złagodzenia, pod warunkiem że przekażą informację o osobach współdziałających[9].
Ujawnienie informacji dotyczących osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa
Ujawnienie informacji dotyczących osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa , a więc co najmniej dwóch jest warunkiem nadzwyczajnego złagodzenia kary (wyr. SA w Katowicach z 17.02.00 r.)[10]. Brzmienie tego przepisu wskazuje na konieczność przedstawienia informacji dotyczących wszystkich osób, które brały udział w popełnieniu przestępstwa. Informacje te obejmują oczywiście samego sprawcę, który przedstawia te okoliczności[11]. Drugim warunkiem jest ujawnienie istotnych okoliczności tyczących się popełnienia przestępstwa. Zwrot istotne należy interpretować podobnie jak w art. 60§4 k. k. , jeśli chodzi o zakres i znaczenie tych informacji. Tutaj nie chodzi więc o wszystkie informacje dotyczące stanu faktycznego, który umożliwia sporządzenie aktu oskarżenia, ale o takie elementy, które pozwolą organowi powołanemu do ścigania przestępstw ustalić wszystkie pozostałe okoliczności konieczne aby osiągnąć zakończenie postępowania w sprawie. W tym przypadku obojętne jest dlaczego sprawca ujawnił informację , może to być chęć zemsty w stosunku do innych sprawców jaki i spontaniczny żal[12].
Według Z. Ćwiąkalskiego ustawa nie wymaga aby ujawnienie informacji było dobrowolne. Natomiast muszą to być informację w przekonaniu sprawcy prawdziwe, ponieważ tylko takie pozwalają na postawienie zarzutów innym osobom uczestniczącym w popełnieniu przestępstwa .Oczywiście sprawca nie może zapewnić w każdym przypadku 100% obiektywności ujawnionych informacji. Jednak przekazane przez niego informację nie mogą mieć charakteru wybiórczego i być efektem prowadzonej przez niego gry z organami ścigania[13].
Ważnym elementem jest kryterium prawdomówności. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 marca 2005 r. nadzwyczajnego złagodzenia kary nie można stosować wobec osoby, która składając wyjaśnienia w swojej sprawie podaje nieprawdziwe fakty, czyli tym samym dopuszcza się przestępstwa fałszywego oskarżenia innej osoby. Sprawca, który „pozoruje” ujawnienie informacji, wiedząc, że organy ścigania już tą informacją dysponują nie powinien korzystać z omawianej instytucji[14].
Na nadzwyczajne złagodzenie kary w tej sytuacji nie zasługuje również zmienna postawa, charakteryzująca się ujawnieniem informacji na etapie postępowania przygotowawczego, a następnie zaprzeczanie im na dalszych etapach postępowania, w szczególności postępowania przed sądem. Tą tezę przyjął SN w postanowieniu z 2 grudnia 2004 r. „Przepis art. 60 § 3 k. k. nie ma zastosowania, jeżeli w toku postępowania zmieni treść wyjaśnień w zakresie istotnych okoliczności popełnienia przestępstwa lub współdziałania w jego popełnieniu z innymi osobami”[15].
Kancelaria Prawna Dąbrowa Górnicza
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy o warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności.
W kwestiach związanych z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu.
Kancelaria Prawnicy Bracia Sosnowiec
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec Pogoń, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec Pogoń prowadzi sprawy o alimenty, o podział majątku wspólnego, o rozwód
[1] (Dz. U. 2016, poz. 1197)
[2] (Dz. U. 2016, poz. 178)
[3] A. Zoll (red). Komentarz. Kodeks karny. Tom I, Kraków 2007, s. 761.
[4] Ibid.
[5] Dz. U. Nr 166, poz. 1317
[6] Ibid. s. 761 -762.
[7] Ibid. s. 762.
[8] Postanowienie SN z 10.04.03, ІІІ KKN 182/01, lex. nr 78401
[9] A. Zoll (red.) Komentarz kodeks karny . 2007…, s. 762.
[10] Wyrok SA z 17.02.2000r. ΙΙ AKa 1/00,Prok i Pr. 2000 r., z.9 , poz.18.
[11] Ibidem, Komentarz kodeks karny. Kraków 2007…, s. 763.
[12] Ibid. s. 764.
[13] Ibid.
[14] Wyrok SA w Katowicach z 24.03.2005r.,ΙΙAKa 4/05, Lex nr 151796.
[15] Postanowienie SN z 2.12.2004r. III KK 112/04,OSNKW 2005, z.1,poz.6.