Warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności.
W niniejszym wpisie przedstawiamy pierwszą część obowiązków orzekanych przy instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności.
Obowiązki
Sąd warunkowo zawieszając wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności (w dwóch postaciach) może orzec następujące obowiązki tj. dolegliwości probacyjne:
1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
2) przeproszenia pokrzywdzonego,
3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
6) poddania się terapii uzależnień,
7) poddania się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,
8) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
9) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
10) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
11) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
12) innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa,
13) oddanie skazanego pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufanie, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym (art. 73§1 k. k.). Dozór jest obowiązkowy wobec młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego, sprawcy określonego w art. 64§2 k.k. oraz wobec sprawcy przestępstwa popełnionego w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, a także sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej,
14) świadczenie pieniężne (art. 39 pkt. 7 k.k.) albo zobowiązanie skazanego do naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części, chyba że orzekł środek kompensacyjny.
Wskazane powyżej dolegliwości probacyjne z wyjątkiem dwóch ostatnich, stanowią tzw. obowiązki probacyjne, z których przy zastosowaniu środka probacyjnego – sąd musi orzec przynajmniej jeden, a w praktyce może orzec wszystkie.
Obowiązek dotyczący innego stosownego postępowania w okresie próby… ma charakter blankietowy, umożliwia sądowi dobór odpowiedniej dolegliwości o charakterze probacyjnym.
Obowiązek informowania sądu lub kuratora
Obowiązek informowania sądu lub kuratora przede wszystkim dotyczy tego sądu, który orzekał w przedmiocie warunkowego zawieszenia wykonania kary w pierwszej instancji, lecz może odnosić się także do sądu, w którego okręgu dozór lub obowiązki związane z okresem próby są lub mają być wykonywane ( art. 3 par.1 K.K.W.).
Co do zasady dozór wykonuje się, w miejscu stałego pobytu skazanego, chyba że ustawa stanowi inaczej. (art. 169 par .4 k.k.w)1.
Obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego
Obowiązek przeproszenia pokrzywdzonego. Obowiązek ten ma różnorodny charakter. Wywodzi się on z K. K. z 1969 r. do którego został wprowadzony jako wyraz bardzo silnie eksponowanej funkcji „ społeczno-wychowawczej” prawa karnego, właściwej prawu realnego socjalizmu2.
Obowiązek ten polega na osobistym wyrażeniu skruchy za wyrządzoną krzywdę i jest w szczególności właściwy, gdy popełnione przestępstwo wymaga moralnej rekompensaty. Oprócz etycznego wymiaru tego obowiązku służy on także celom wychowawczym, wymaga on bowiem od sprawcy ukorzenia się przed pokrzywdzonym, daję także okazję do chwili refleksji nad swoją dotychczasową postawą, a w szczególności do jej zmiany3.
Kodeks karny nie określa formy, treści ani czasu, w jakim ma dojść do przeproszenia pokrzywdzonego, powinien to zrobić sąd. Zgodnie z uchwałą SN z 29.01.1971 r, VI KZP 26/694
„ regułą powinno być niezwłoczne przeproszenie pokrzywdzonego, forma zaś może być uzależniona od charakteru wyrządzonej pokrzywdzonemu krzywdy. W niektórych wypadkach może być celowa forma publicznych przeprosin (np. wówczas, gdy przestępstwo popełnione było publicznie)”.
Obowiązek łożenia na utrzymanie innej osoby
Obowiązek ten jest zobowiązaniem sprawcy do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby. Zobowiązanie to możliwe jest wyłącznie wtedy, gdy na sprawcy ciąży ono z mocy prawa, orzeczenia sądowego lub umowy, a sprawca uchyla się od tego zobowiązania albo można przypuszczać, że zamierza się uchylać od wskazanego obowiązku5.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 06.02.1987r., WR 17/87 6Obowiązek ten nie ma zatem charakteru konstytutywnego, tj. sąd nie może kreować nowych zobowiązań wobec sprawcy, nawet wtedy, gdyby były one uzasadnione.
Obowiązek wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu
Obowiązek ten, chociaż stanowi znaczną ingerencję w podstawowe wolności człowieka, to jednak zyskał akceptację doktryny7. Ma on charakter wychowawczy, odgrywa też ważną rolę zapobiegawczą. Głównym celem nałożenia tego obowiązku jest pomoc sprawcy w uporządkowaniu swojego życia zarówno w wymiarze społecznym jak i indywidualnym, poprzez wymuszenie na nim uzyskiwania dochodu z legalnej pracy lub podnoszenia kwalifikacji osobistych w ramach podejmowanej nauki. Zobowiązanie do wykonywania pracy zarobkowej, nauki lub przygotowania się do zawodu ma kształtować u sprawcy zachowanie prospołeczne. Skutkiem ma być zmiana dotychczasowego stylu jego życia, czego samodzielne dokonanie, bez pomocy kuratora , może być bardzo trudne, a zatem orzeczenie dozoru w takim wypadku wydaje się konieczne8.
Powodem nałożenia tego obowiązku są względy resocjalizacyjne, wyrażające się w zmianie dotychczasowego degradującego stylu życia sprawcy, przy czym są może skorzystać z tego środka bez względu na wiek sprawcy. Dotyczy to zobowiązania do podjęcia nauki, która zgodnie z polskim prawem jest obligatoryjna tylko do ukończenia 18 roku życia (art.70 Konstytucji RP).
Sąd bowiem może orzec takie zobowiązanie także po ukończeniu tej granicy wiekowej, gdyż komentowany przepis stanowi samoistną, samodzielną normę, dającą sądowi podstawę do zobowiązania oskarżonego do kontynuowania nauki (wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 23.04.2009 r.)9.
Obowiązek powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających.
Nałożenie tego obowiązku służy głównie celem zapobiegawczym. Stosowany powinien być przede wszystkim wobec sprawców, którzy przejawiają skłonności do nadużywania wskazanych środków, co może stanowić realną przeszkodę we właściwym przebiegu próby. Nadużywanie powyższych substancji powiązane jest najczęściej z wielokrotnością ich stosowania i prowadzi do upojenia.
Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 06.11.1970r., V KRN 419/7010
Orzeczenie tego obowiązku będzie zatem wskazane, gdy na podstawie zebranego w sprawie materiału, w szczególności wywiadów środowiskowych, orzeczeń lekarskich, sąd stwierdzi istnienia zjawiska nadużywania alkoholu lub innych środków odurzających przez sprawcę.
Sąd powinien w szczególności nałożyć ten obowiązek, gdy używanie przez sprawcę wymienionych środków przyczynia się do naruszenia przez niego porządku prawnego, przy czym zastosowanie tego środka nie jest warunkowane popełnieniem przestępstwa pod wpływem alkoholu lub środka odurzającego. Powyższy obowiązek może mieć charakter wychowawczy, gdyż nadużywanie tych środków stanowi często czynnik degradujący i pogłębia alienacją społeczną11.
Obowiązek powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach
Obowiązek ten ma charakter zapobiegawczy i służy głównie temu, aby sprawca został odizolowany od środowisk i miejsc, które wpływają na niego niekorzystnie, w szczególności stanowią dla niego czynnik kryminogenny. Skutkiem tego obowiązku ma być pomoc skazanemu aby właściwie odbył okres próby oraz zmniejszenie ryzyka ponownego popełnienia przestępstwa. Treść i zakres omawianego obowiązku uzależniona będzie od okoliczności konkretnej sprawy i powinna dotyczyć tych miejsc i środowisk, które mają wpływ na dotychczasowe postępowanie sprawcy, w szczególności na fakt popełnienia przez niego przestępstwa12.
Nie ulega wątpliwości, że właśnie z powodu ochrony wolności człowieka obowiązek ten może być nakładany tylko wtedy, gdy przebywanie w określonych środowiskach lub miejscach pozostaje w związku z czynem, za które nastąpiło skazanie. Nawet wówczas gdy nałożenie tego zakazu spełniałoby funkcję szczególnoprewencyjną, lecz nie byłoby do czynu sprawcy relawentne, to orzekanie tego zobowiązania należałoby uznać za niedopuszczalne13.
Nadmienić należy, iż tak jak przy innych probacyjnych obowiązkach mających ograniczyć wolność skazanego w celu jego wyegzekwowania za słuszny uznać należy postulat orzekania obowiązkowego dozoru, a także obowiązku informowania sądu lub kuratora o jego wykonywaniu14.
Obowiązek powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób.
Polega on na ograniczeniu przez sąd bezpośredniego lub pośredniego kontaktu sprawcy z pokrzywdzonym lub innymi osobami. Obowiązek ten polega na ograniczeniu kontaktu ze wskazanymi osobami w określony przez sąd sposób. Wynika stąd konieczność precyzyjnego ustalenia przez sąd, treści, formy jak również czasu, w jakim sprawca musi się powstrzymywać od kontaktu z określonymi osobami, oraz wskazania kręgu tych osób.
Treścią obowiązku powstrzymywania się od zbliżania do pokrzywdzonego lub innych osób jest całkowity zakaz kontaktu bezpośredniego. Zgodnie z nim sąd może nakazać powstrzymanie się od zbliżania na określoną odległość od wskazanych osób, którą sprawca jest obowiązany zachować15. Zgodnie z nowelą z dnia 20.02.2015r sąd wskazuje minimalna odległość od osób chronionych, którą skazany jest obowiązany zachować (par. 1a art. 72 k. k.).
Adwokat, Prawnik – Pomoc Prawna Dąbrowa Górnicza
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia prowadzi sprawy dotyczące warunkowego zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności. Zapraszamy do kontaktu, aby otrzymać więcej informacji lub umówić się na konsultacje prawne w siedzibie kancelarii w Dąbrowie Górniczej, Olkuszu, Miechowie, czy Perespa-Kolonia.
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia
Pomoc Prawna Sosnowiec
Zapraszamy do Oddziału Sosnowiec
Zapraszamy do naszych oddziałów w Dąbrowie Górniczej, Miechowie, w Olkuszu.
1 S. Hypś, (w:) A. Grześkowiak , K. Wiak (red.), Kodeks Kodeks Karny komentarz, Warszawa 2015 r., s. 508.
2 J. Skupiński, (w:) R. A. Stefański ( red.), Kodeks Karny komentarz, Warszawa 2015., s. 500.
3 S. Hypś, (w): A. Grześkowiak , K. Wiak (red.), Kodeks …, op. cit. s. 508.
4 OSNKW 1971, Nr 3, poz. 33.
5 S. Hypś, (w:) A. Grześkowiak , K. Wiak (red.), Kodeks …, op. cit., s. 508
6 OSNKW 1987, Nr 7-8, poz.64.
7 P. Hofmański, L.K.Paprzycki, (w:) Filar (red.), Kodeks karny. Komentarz, 2008, s.275.
8 A. Zoll (red.), Kodeks karny. Część ogólna, t.I, Komentarz do art. 1-116, Kraków 2007, s.1040.
9 II Aka 79/09, KZS 2009 , Nr 9, poz.60
10 OSNKW 1971, Nr.2,poz.26.
11 S. Hypś, (w:) A. Grześkowiak , K. Wiak (red.), Kodeks …, op. cit., s. 509.
12 Ibidem, s. 510-511.
13 J. Skupiński, (w:) R.A.Stefański (red.), Kodeks …, op. cit., s. 506.
14 P. Hofmański, L. K. Paprzycki, (w:) M. Filar (red.), Kodeks …, op. cit., s.275-276.
15 S. Hypś, (w:) A. Grześkowiak , K. Wiak (red.), Kodeks …, op. cit., s. 511.