Zabezpieczenie Spadku i zarząd spadku nieobjętego cz. I
Istota zabezpieczenia Spadku
W polskim prawie nie występują spadki bezdziedziczne, a w przypadku braku spadkobierców będących członkami rodziny spadkodawcy powołanych do dziedziczenia, spadek w tej sytuacji nabywa ostatni spadkobierca ustawowy (spadkobierca konieczny), więc gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa. Zdarza się czasami sytuacja gdy spadek nie zostaje objęty przez spadkobierców, a zachodzi potrzeba zabezpieczenia składników majątku spadkowego. Brak objęcia spadku przez spadkobierców może być skutkiem faktu, iż nie są znani spadkobiercy albo spadkobiercy są znani, lecz porozumienie z nimi napotyka duże trudności, albo też spadkobiercy nie są w stanie objąć spadku w posiadanie (np. małoletni)[1].
W powyższym wypadku zastosowanie znajdują dwie instytucje, uregulowane przepisami kodeksu postępowania cywilnego, tj. zabezpieczenie spadku (art. 633 – 636 oraz art. 1139 – 1142 k.p.c. – w stosunku do zabezpieczenia spadku po cudzoziemcu) oraz zarząd spadku nieobjętego (art. 666 – 6681 k.p.c.), mogą one być stosowane równocześnie w odniesieniu do jednego spadku
Zabezpieczenie Spadku
Spadek zabezpiecza się w sytuacji gdy zostanie uprawdopodobnione, iż z jakiejkolwiek przyczyny grozi naruszenie rzeczy lub praw majątkowych, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu lub należały do spadkodawcy, w szczególności przez usunięcie, uszkodzenie, zniszczenie lub nieusprawiedliwione rozporządzenie (art. 634 k.p.c.).
Sądem właściwym do dokonania zabezpieczenia nie zawsze będzie sąd spadku, ponieważ zgodnie z art. 634 k.p.c., który stanowi lex specialis w stosunku do art. 628 k.p.c., sądem właściwym jest sąd , w którego okręgu znajdują się rzeczy będące w chwili otwarcia spadku we władaniu spadkodawcy. Gdy przedmiotem zabezpieczenia mają być prawa majątkowe należące do spadkodawcy w chwili otwarcia spadku, sądem właściwym jest sąd właściwości ogólnej osoby zobowiązanej z tytułu tego prawa, a gdy takiej osoby nie ma – to sąd, w którego okręgu znajduje się przedmiot świadczenia lub prawa. Gdy wykonanie prawa majątkowego jest związane z posiadaniem dokumentu, właściwy jest sąd, w którego okręgu znajduje się przedmiotowy dokument. W tej sytuacji gdy Sąd, który dokonał zabezpieczenia, a nie jest sądem, zawiadamia sąd spadku o dokonanym zabezpieczeniu[2].
Zabezpieczenie Spadku w Zarządzie
Art. 643 k.p.c. wskazuje iż zabezpieczenie dokonuje się w zasadzie gdy uprawdopodobniono zagrożenie naruszenia składników majątku spadkowego, które w chwili otwarcia spadku były we władaniu lub należały do spadkodawcy. Natomiast z chwilą otwarcia spadku prawa majątkowe, będące we władaniu lub należące do spadkodawcy, mogą zostać objęte w posiadanie przez spadkobierców lub osoby trzecie. W sytuacji gdy objęcie spadku w posiadanie przez spadkobiercę/spadkobierców, odpada w istocie potrzeba zabezpieczenia spadku, chyba, że pomiędzy spadkobiercami zachodzi spór co do posiadania albo spadkobiercy objęty wyłącznie część spadku w posiadanie[3].
Zabezpieczenie spadku występuje częściej w sytuacji, w której spadek, jego część lub poszczególne prawa majątkowe wchodzące w skład spadku w chwili otwarcia spadku były w posiadaniu osób trzecich lub zostały przez nie objęte po otwarciu spadku.
Zarząd spadku jako całością
Z powodu tego, iż zabezpieczenie skierowane jest na zapobieżenie naruszenia rzeczy lub praw majątkowych wchodzących w skład spadku i tymczasowe zarządzanie nim, zabezpieczenie nie dotyczy natomiast zarządu spadkiem jako całością, bowiem uprawnienie to przysługuje albo kuratorowi spadku, albo wykonawcy testamentu. W praktyce nie można wykluczyć sytuacji, gdzie przedmiotem zabezpieczenia stanie się wyłącznie jedyny składnik majątku spadkowego wyczerpujący skład spadku (dla przykładu w skład spadku wchodzi jedynie nieruchomość wymagająca zabezpieczenia)[4].
Autorzy : Grzegorz Majewski, Paweł Majewski
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Prawnik, Radca Prawny
Zapraszamy do naszych oddziałów !
Udzielimy pomocy prawnej w oddziałach Kancelarii Prawnej Prawnicy Bracia w Dąbrowie Górniczej, Miechowie, Olkuszu.
[1] Zob. E. Skowrońska, Komentarz Kodeks Cywilny, Tom VI Spadki, Warszawa 2007, s. 36
[2] Zob. A. Kawałko (w:) M. Habdas, M. Fras (red.), Kodeks Cywilny Komentarz, Tom VI Spadki, Wolters Kluwer 2019, s. 109
[3] Zob. P. Pruś (w:) M. Manowska (red.), Kodeks postępowania cywilnego Komentarz, Tom II, 2015, s. 289
[4] Ibidem, . A. Kawałko (w:) M. Habdas, M. Fras (red.), Kodeks Cywilny Komentarz …, s. 109