Emerytura lub renta przyznana przez premiera
W niniejszym wpisie temat emerytury lub renty przyznawanej przez premiera.
Art. 82. Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Brzmi on następująco :
1. Prezes Rady Ministrów w szczególnie uzasadnionych przypadkach może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż określone w ustawie.
2. Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi Rzeczypospolitej Polskiej w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku kalendarzowego informację o przyznanych w roku poprzedzającym emeryturach i rentach na podstawie ust. 1.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011 r., III UZP 2/10
W razie zbiegu prawa do emerytury przyznanej na podstawie art. 29 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) i renty przyznanej przez Prezesa Rady Ministrów w trybie art. 82 ust. 1 tej ustawy, kwotę wolną od egzekucji i potrąceń należy ustalać oddzielnie dla każdego z tych świadczeń.
OSNP 2011/13-14/185, Prok.i Pr.-wkł. 2012/7-8/38, LEX nr 685572, www.sn.pl, Biul.SN 2011/1/21
Dz.U.2015.748: art. 29 ust. 1 pkt 2; art. 82 ust. 1
glosa częściowo krytyczna: Pacud R. Glosa do uchwały SN z dnia 20 stycznia 2011 r., III UZP 2/10.
Sąd Najwyższy zważył, co następuje:
Sytuacja zbiegu prawa do świadczeń przyznawanych na zasadach ogólnych
Na wstępie należy rozróżnić sytuację zbiegu prawa do świadczeń przyznawanych na zasadach ogólnych oraz świadczeń przyznawanych w szczególnym trybie na podstawie art. 83 ust. 1 i art. 82 ust. 1 ustawy emerytalnej. Zgodnie z orzecznictwem nabycie uprawnień do jakiegokolwiek świadczenia emerytalno-rentowego z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych wyłącza z mocy prawa możliwość uzyskania pobierania dalszego świadczenia przyznanego w trybie art. 83 ust. 1 (por. wyrok NSA z dnia 2 kwietnia 2001 r., II SA 45/01, Lex nr 54536; wyrok NSA w Warszawie z dnia 4 lipca 2001 r., II SA 388/01, Lex nr 55032). Odmienna sytuacja powstaje w przypadku zbiegu świadczeń z powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych i świadczenia „szczególnego” przyznawanego na podstawie art. 82 ust. 1 ustawy emerytalnej. Charakter prawny powołanej normy polega na uprawnieniu Prezesa Rady Ministrów do uznaniowego przyznania świadczenia emerytalnego bądź rentowego w szczególnie uzasadnionym przypadku. Uprawnienie to nie jest uzależnione od spełnienia formalnych wymogów, jak ma to miejsce w przypadku świadczenia wyjątkowego przyznawanego przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 83). Z użytego w art. 82 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych sformułowania „może przyznać” wynika, że podejmowane na tej podstawie decyzje mają charakter uznaniowy. Oznacza to, że organ decyzyjny posiada swobodę działania i możliwość wyboru określonego sposobu załatwienia sprawy.
Sposób finansowania potwierdza odrębność takiego świadczenia
Także sposób finansowania potwierdza odrębność takiego świadczenia z tego względu, że jest ono finansowane z budżetu Państwa (art. 84 ustawy), a nie z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i nie ma przy tym charakteru roszczeniowego, gdyż ustawa nie gwarantuje jego wypłaty, pozostawiając rozstrzygnięcie w tym zakresie uznaniowej decyzji Prezesa Rady Ministrów. W świetle powyższego należy stwierdzić, że kwestia wypłaty świadczeń z art. 82 ustawy – po pierwsze, nie wchodzi w skład instytucji zabezpieczenia społecznego objętych systemem ubezpieczeń społecznych, skoro nie jest finansowana z Funduszu; – po drugie, świadczenie to zostało uregulowane wyczerpująco w wyżej wskazanym przepisie i przyznawane jest na zupełnie odmiennych warunkach, z wyłączeniem zasad określonych w art. 95 i nast. ustawy o emeryturach i rentach. Przepis art. 95 tej ustawy w ustępie drugim i trzecim enumeratywnie wymienia inne świadczenia o charakterze zaopatrzenia społecznego, do których znajduje zastosowanie przewidziana tym przepisem reguła zbiegu świadczeń. Jednakże przepis ten nie obejmuje swoim zakresem świadczenia przyznanego przez Prezesa Rady Ministrów. Mając na uwadze powyższe dopuszczalna prawnie jest sytuacja jednoczesnego pobierania zwykłej emerytury lub renty oraz świadczenia przyznanego na podstawie art. 82 ust. 1 (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2000 r., II UKN 458/99, OSNAPiUS 2001 nr 18, poz. 565). Mając wskazane wyżej argumenty na uwadze zasadne jest twierdzenie, że umiejscowienie postanowień dotyczących przyznania świadczenia z art. 82 ust. 1 w Dziale VI ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych należy uznać li tylko za „zabieg techniczno-legislacyjny niemający bezpośredniego i merytorycznego wpływu na treść zawartych w akcie postanowień” (tak: uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 17 października 2006 r., P 38/05). Zatem emerytura bądź renta przyznana przez Prezesa Rady Ministrów posiada byt samoistny i z emeryturą ubezpieczeniową nie pozostaje w jakimkolwiek związku normatywnym. Uznając zatem odrębność i samodzielność obu świadczeń trzeba poddać egzekucji oba te świadczenia osobno.
Kwotę wolną należy ustalić według zasad przewidzianych w art. 140 i art. 141 ustawy emerytalnej
Dla świadczenia przewidzianego w ustawie w art. 3 kwotę wolną należy ustalić według zasad przewidzianych w art. 140 i art. 141 ustawy emerytalnej. Z kolei w zakresie świadczenia przyznawanego przez Prezesa Rady Ministrów nasuwają się trzy możliwe rozwiązania: 1. prowadzenie egzekucji bez ograniczeń z „innych wierzytelności” w rozumieniu art. 895-912 k.p.c.; 2. ograniczenie egzekucji w myśl art. 831 § 1 pkt 2 k.p.c.; 3. ograniczenie egzekucji w sposób przyjęty dla ochrony zarobków pracowniczych – art. 833 k.p.c. Udzielając w tej kwestii odpowiedzi należy przede wszystkim mieć na uwadze, że zasadą jest prowadzenie egzekucji z całego majątku dłużnika (art. 803 k.p.c.) i wyłączenie z niej określonego składnika mienia stanowi wyjątek w stosunku do reguły ogólnej, wymagający wyraźnego określenia w ustawie. W braku więc takiego wyłączenia należałoby przyjąć dopuszczalność egzekucji z omawianej renty. Jednakże w stosunku do przedmiotowego świadczenia, pełniącego funkcję zabezpieczenia społecznego o charakterze wyjątkowym obok powszechnego systemu ubezpieczeń społecznych, niedopuszczalność egzekucji bez ograniczeń jest oczywista. Gdyby nawet przyjąć, że zasada ochrony świadczeń z art. 82 ustawy emerytalnej nie da się wprost wysnuć z obowiązującego prawa, to całkowity jej brak byłby nie do przyjęcia ze względów społecznych zwłaszcza, jeżeli weźmie się pod uwagę, że ochronie takiej podlegają wynagrodzenia za pracę (art. 87 k.p.) i świadczenia z ubezpieczenia społecznego (art. 139-141 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych).
Zakres ograniczeń egzekucji
Wyjaśnienia więc wymaga tylko zakres ograniczeń egzekucji, przy czym można brać pod uwagę tylko te ograniczenia, o których mowa w art. 831 § 1 pkt 2 k.p.c. lub te, które są przewidziane dla zarobków pracowniczych, gdyż liczne pozostałe, ustanowione w Kodeksie postępowania cywilnego i ustawach szczególnych, stosują się do świadczeń i należności z określonych tytułów niemających związku z pobieraniem przez uprawnionego świadczenia przyznanego na mocy art. 82 ust. 1 ustawy emerytalnej. Nie jest właściwy pogląd, aby emerytury i renty z art. 82 ustawy emerytalnej zakwalifikować jako „sumy przyznane… na specjalne cele (w szczególności stypendia, wsparcia)” – stosownie do art. 831 § 1 pkt 2 k.p.c. Emerytura lub renta przyznana przez Prezesa Rady Ministrów nie została przewidziana dla sytuacji, w których osoby starsze lub też całkowicie niezdolne do pracy, niespełniające warunków do uzyskania świadczeń przewidzianych w ustawie emerytalnej, nie są w stanie podjąć pracy (lub innej działalności zarobkowej), pozostają natomiast w ciężkim położeniu materialnym.
W przypadku tzw. szczególnego pokrzywdzenia może mieć zastosowanie instytucja emerytury lub renty wyjątkowej
W przypadku tzw. szczególnego pokrzywdzenia może mieć zastosowanie instytucja emerytury lub renty wyjątkowej, o której mowa w art. 83 ustawy emerytalnej oraz świadczenia o charakterze socjalnym. Przedmiotowe świadczenie posiada niektóre cechy odpowiadające hipotezie art. 831 § 1 pkt 2 k.p.c., jak i art. 833 § 2 in fine k.p.c. Zgadzając się – z jednej strony – że celu ustanowienia emerytury lub renty przyznawanej przez Prezesa Rady Ministrów należy szukać w próbie uhonorowania osób szczególnie zasłużonych, wybitnych – z drugiej strony – stwierdzić należy, że są to sumy przeznaczone dla zapewnienia środków utrzymania, czyli zaspokojenia zwykłych potrzeb życiowych, tak samo jak przeznaczone są wynagrodzenia pracownicze, renty czy emerytury. W takiej sytuacji rozważyć należy, które cechy mają przeważający (zasadniczy) charakter. Celem „specjalnym” stosownie do przyjętych w doktrynie poglądów jest finansowanie konkretnie oznaczonych przedsięwzięć, np. inwestycji, określonej działalności kulturalnej, artystycznej itp. Nie mieści się w tym pojęciu zapewnienie środków zwykłego utrzymania, jak również nie chodzi tu o „wsparcie” lub „stypendium”. Świadczenia przyznane przez Prezesa Rady Ministrów nie mogą być uważane za wsparcie, gdyż tak określa się pomoc humanitarną, udzieloną osobom niezamożnym, a regułą jest przyznawanie jej w wyniku stosownej oceny i wyboru świadczącego. Stypendia natomiast przyznawane są osobom kształcącym się, naukowcom, artystom lub innym twórcom w celu umożliwienia im bądź zdobycia określonego wykształcenia ogólnego lub specjalistycznego, bądź wykonania konkretnej użytecznej społecznie pracy. Mając na uwadze, iż przedmiotowe świadczenie umiejscowione zostało w Dziale VI ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz fakt, że niewątpliwie jest świadczeniem powtarzającym się, którego głównym (zasadniczym) celem jest zapewnienie utrzymania osobom, które Prezes Rady Ministrów postanowił uhonorować kierując się kryterium zasług bądź wybitnych osiągnięć obok ewentualnie przysługujących konkretnej osobie świadczeń z systemu ubezpieczeń społecznych – należy przyjąć, iż niezasadne byłoby stosowanie ograniczeń egzekucyjnych do takiej wierzytelności na podstawie art. 831 § 1 pkt 2 k.p.c., skoro zasadnicze cechy tego świadczenia odpowiadają hipotezie art. 833 § 2 in fine k.p.c. Świadczenia takie zrównane są egzekucyjnie z wynagrodzeniami za pracę z mocy powołanego wyżej przepisu, co oznacza odesłanie do egzekucji w zakresie określonym w przepisach Kodeksu pracy na podstawie art. 833 § 1 k.p.c.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 5 kwietnia 2012 r., II SA/Wa 2630/11
Z użytego w przepisie art. 82 ust. 1 u.e.r.f.u.s. sformułowania „może przyznać” wynika, że podejmowane na tej podstawie decyzje mają charakter uznaniowy. Oznacza to, że organ posiada swobodę działania i możliwość wyboru określonego sposobu załatwienia sprawy. Sądowa kontrola tego rodzaju decyzji jest ograniczona. Nie obejmuje ona bowiem celowości zaskarżonej decyzji. Sąd może zatem tylko badać, czy decyzja nie nosi cech dowolności, a więc czy organ rozstrzygający zebrał cały materiał dowodowy i dokonał wyboru określonego sposobu załatwienia sprawy po wszechstronnym i dogłębnym rozważeniu wszystkich okoliczności faktycznych sprawy.
LEX nr 1145925, Dz.U.2015.748: art. 82 ust. 1
Prezes Rady Ministrów w szczególnie uzasadnionych wypadkach może przyznać emeryturę lub rentę
Zgodnie z art. 82 ust. 1 powołanej ustawy o emeryturach i rentach z FUS, Prezes Rady Ministrów w szczególnie uzasadnionych wypadkach może przyznać emeryturę lub rentę na warunkach i w wysokości innej niż określone w ustawie.
Decyzja mają charakter uznaniowy
Z użytego w tym przepisie sformułowania „może przyznać” wynika, że podejmowane na tej podstawie decyzje mają charakter uznaniowy. Oznacza to, że organ posiada swobodę działania i możliwość wyboru określonego sposobu załatwienia sprawy.
Przytoczony przepis nie określa przesłanek, jakie decydują o tym, iż konkretna sytuacja jest „uzasadnionym przypadkiem”. Ustawodawca nie określił w nim żadnych kryteriów, których spełnienie uzasadniałoby przyznanie świadczenia określonego w tym przepisie. Czy dane okoliczności są „uzasadnionym przypadkiem”, czy też nie, ustawodawca pozostawił Prezesowi Rady Ministrów.
Wydając decyzję administracyjną na podstawie art. 82 ust. 1 przedmiotowej ustawy, organ jest związany rygorami procedury administracyjnej. Obowiązek ten wynika z art. 124 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, który stanowi, że w postępowaniu w sprawach o świadczenia określone w ustawie stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba, że niniejsza ustawa stanowi inaczej.
Zgodnie z tym przepisem Prezes Rady Ministrów ma obowiązek przestrzegać zasady dochodzenia do prawdy materialnej (art. 7 k.p.a.), a więc podejmować wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego. Jest zobowiązany do należytego i wyczerpującego informowania strony o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie jej praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego (art. 9 k.p.a.).
Musi wreszcie w sposób wyczerpujący zebrać, rozpatrzyć i ocenić cały materiał dowodowy (art. 77 § 1 i art. 80 k.p.a.) oraz uzasadnić swoje rozstrzygnięcie według wymagań określonych w art. 107 § 3 k.p.a.
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy z zakresu prawa ubezpieczeń społecznych, prawa pracy.
Kancelaria Prawna – Adwokat Olkusz
W kwestiach związanych z prawem cywilnym, z prawem administracyjnym, prawem pracy, prawem rodzinnym i opiekuńczym. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu, Sosnowcu.
Kancelaria Prawna Sosnowiec
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec Pogoń, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec Pogoń prowadzi sprawy o alimenty, o podział majątku wspólnego, o rozwód.
Kancelaria Prawna Dąbrowa Górnicza
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy o podział majątku wspólnego, o rozwód. Zajmujemy się sprawami dotyczącymi prawa medycznego
- Odpowiedzialność odszkodowawcza za szkodę wyrządzoną przez władzę publiczną.
- Odpowiedzialność ubezpieczyciela
- Emerytura lub renta przyznana przez premiera
- Mobbing
- Ograniczenie wysokości odszkodowania