Pojęcie Społecznego niebezpieczeństwa czynu a warunkowe umorzenie postępowania karnego.
Pojęcie społecznego niebezpieczeństwa czynu
W niniejszym wpisie przedstawiamy pojęcie społecznego niebezpieczeństwa czynu.
Na tle instytucji warunkowego umorzenia postępowania karnego odżywały na nowo od dawna prowadzone spory na temat pojęcia społecznego niebezpieczeństwa czynu, a nadto sformułowanie kk: „stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu nie jest znaczny” wywołało spory w doktrynie.
Problem społecznego niebezpieczeństwa czynu jest obszerny i raczej nie bez racji można stwierdzić, iż temat ten w literaturze prawnokarnej jest wiodący.
Skupimy się na trzech punktach aby zwięźle przedstawić te sprawy, które znalazły bezpośrednie odbicie w powiązaniu z instytucją warunkowego umorzenia a więc:
-zakres podmiotowych okoliczności mieszczących się w składzie pojęcia „społeczne niebezpieczeństwo czynu”
– znaczenie określenia kodeksu karnego „stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu nie jest znaczny”;
– art. 27 par. 2 kodeksu karnego a stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu[1]
Skład pojęcia społecznego niebezpieczeństwa czynu
W pierwszym punkcie chodziło o kontrowersje między zwolennikami ujęcia uniwersalnego i kompleksowego tego niebezpieczeństwa[2]. Nie kwestionuje się zatem od dawna w nauce prawa karnego tezy, że pojęcie „społecznego niebezpieczeństwa czynu” obejmuje całokształt właściwości czynu zarówno podmiotowych (umyślność albo nieumyślność, pobudki, itp.) jak i przedmiotowych (społeczna szkodliwość czynu)[3]. Natomiast różnica zdań dotyczyła zwłaszcza zakresu okoliczności podmiotowych, a ogólniej mówiąc – sprowadzała się do kontrowersji w kwestii, czy w skład pojęcia „społeczne niebezpieczeństwo czynu” wchodziły wyłącznie okoliczności podmiotowe, rzutujące na ujemną treść czynu, czy też inne okoliczności podmiotowe związane z osobą sprawcy, w tym zwłaszcza okoliczności prognostyczne[4].
I. Andrejew był zwolennikiem szerszego rozumienia społecznego niebezpieczeństwa czynu (uniwersalnego), zaliczający okoliczności i warunki osobiste sprawcy do społecznego niebezpieczeństwa czynu, twierdząc, że zawsze rzutują one na stopień winy[5]. M. Cieślak[6] wyraził podobny pogląd, twierdzi on także, że problem jakie okoliczności związane z osobą sprawcy zaliczyć do faktorów społecznego niebezpieczeństwa, nie jest specyficznym problemem związanym z elementem społecznego niebezpieczeństwa, „ale problemem pojęcia czynu i jego ekstensji” . Na tle nowego kodeksu karnego I. Andrejew twierdził, że w zasadzie nie należą do społecznego niebezpieczeństwa czynu warunki i właściwości osobiste sprawcy, a więc okoliczności dotyczące osoby samego sprawcy. Jednak cechy osobowości rzutują na stopień społecznego niebezpieczeństwa czynu, o ile mają swój wyraz w czynie, a zwłaszcza w podmiotowej jego stronie, a zatem konkretyzują znamiona czynu[7].
Elementy składające się na społeczne niebezpieczeństwo czynu
Natomiast Z. Kubec identyfikował okoliczności wymienione w art. 50 §2 k .k. z elementami składającymi się na społeczne niebezpieczeństwo czynu, włączając do tegoż niebezpieczeństwa także okoliczności prognostyczne, w tym też występujące po popełnieniu przestępstwa[8]. Zakres okoliczności wchodzących w skład pojęcia „społeczne niebezpieczeństwo czynu” rozumiał on bardzo szeroko. Twierdził on, że wyliczenie w art. 27 kk elementów prognostycznych akurat nie przeczy tezie, jakoby elementy te nie wchodziły w skład pojęcia „społeczne niebezpieczeństwo czynu”[9]. W. Świda prezentował ten sam pogląd szerokiego rozumienia społecznego niebezpieczeństwa czynu, zaliczając do omawianego pojęcia elementy wymienione w art. 50 §2 k.k.[10]. Zauważyć należy, że do tego stanowiska zbliżał się też Z. Sienkiewicz, chociaż jak się wydaje nie w pełni je podzielał[11].
A. Krukowski wypowiedział się za stanowczym odrzuceniem tych okoliczności, które miały miejsce już po dokonaniu czynu[12], jednocześnie poddając krytyce twierdzenia Z. Kubeca.
Natomiast co się tyczy „właściwości i warunków osobistych sprawcy”, o których była mowa w art. 27 kk, autor ten uważał, że należy w konkretnej sytuacji starannie je zweryfikować, czy mają związek z zarzucanym czynem, czy też nie. Jeśli związek istnieje(stanowi projekcję osobowości sprawcy), należy go brać pod uwagę przy ocenie stopnia społecznego niebezpieczeństwa czynu[13].W ten przedstawiony sposób autor nie rozwiązał problemu recydywy[14](w której można było zauważyć cechę osobowości sprawcy i nagminności czynu (chodziło w tym przypadku o to czy sprawca objął świadomością nagminność popełnionego przez siebie czynu)[15].
Wizje Z. Kubeca i A. Kurkowskiego zostały poddane krytyce przez K. Buchałę[16]. K. Buchała powołując W. Woltera[17], podkreślał, że według intencji twórców kodeksu karnego żadne inne okoliczności oprócz decydujących o przedmiotowej i podmiotowej ujemności czynu nie wpływają na stopień społecznego niebezpieczeństwa. Bez wpływu nań w szczególności mają okoliczności zazwyczaj uwzględniane przy wymiarze kary, kształtujące pozytywna lub negatywną prognozę, a tym bardziej warunki rodzinne, zdrowotne i inne. Poglądy na tle art. 49 dkpk, co do osobowości sprawcy badana pod kątem prognozy (postawa sprawcy, niekaralność w tym wypadku poprzednia, opinie i warunki i właściwości sprawcy, dotychczasowy tryb życia), ponadto nagminność przestępstw wchodzi w skład pojęcia społecznego niebezpieczeństwa, muszą być odrzucone przy ocenie stopnia społecznego niebezpieczeństwa[18]. Oznacza to, „nie znaczy stopień społecznego niebezpieczeństwa nie zależy od okoliczności leżących poza czynem sprawcy a decydujących o pozytywnej prognozie co do sprawcy”[19]. K. Buchała przedstawił ten problem szczegółowo, wymieniając dokładnie okoliczności, które jego zdaniem składają się na podmiotową stronę społecznego niebezpieczeństwa czynu[20].
Zwolennikiem odrzucenia okoliczności leżących poza elementami czynu (przedmiotowymi i podmiotowymi) przy ocenie społecznego niebezpieczeństwa czynu był też J . Bednarzak[21] oraz A. Marek[22], M. Leonieni i W. Michalski[23] oraz A. Zoll[24].
Wypowiadając się za stanowiskiem pełnym A. Zoll uznał, że tylko te okoliczności dotyczące sprawcy należą do społecznego niebezpieczeństwa czynu, które to są bezpośredni związane z czynem, a nie te, które mają jedynie wpływ na wymiar kary[25]. W. Wolter wyraził tę myśl mówiąc o okolicznościach wpływających na obniżenie winy, „które w jakiś sposób rzeźbiły charakter czynu”[26].
Pomoc prawna – Adwokat, prawnik Dąbrowa Górnicza
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy o warunkowe umorzenie postępowania karnego.
W kwestiach związanych z warunkowym umorzeniem postępowania karnego Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu.
[1] B. Kunicka-Michalska, Warunkowe umorzenie postępowania karnego w latach 1979-1977, Wrocław 1982 r.,s. 148-149
[2] K. Buchała, Społeczne niebezpieczeństwo czynu jako dyrektywa sądowego wymiaru kary. Krakowskie Studia Prawnicze , rocznik III, 1970, s. 146-147; terminologia ta została przyjęta przez A. Zolla (Materialnoprawna problematyka…, s. 67-69)
[3] Zob. Projekt kodeksu karnego. Uzasadnienie. Warszawa 1968, s. 94; M. Cieślak, Pojęcie i funkcje „społecznego niebezpieczeństwa czynu” w polskim prawie karnym. Pal. 1979 nr 6, s. 60
[4] Ibidem, Warunkowe umorzenie postępowania karnego w latach…,s. 149
[5] I. Andrejew, Nowy Kodeks karny. Z rozważań nad projektem. Warszawa 1963, s. 31
[6] M. Cieślak, Recenzja z pracy A. Marka. WPP 1972 nr 4, s. 538.Zob. M. Cieślak, Pojęcie i funkcje „społecznego niebezpieczeństwa czynu…” s. 60-61
[7] I. Andrejew, Polskie prawo karne w zarysie. Warszawa 1978, s. 94-95; I.Andrejew, Sporne kwestie w kodeksie karnym. PiP 1970 nr 7, s.7
[8] Z. Kubec, Społeczne niebezpieczeństwo czynu. GsiP 1969 nr 8; Z. Kubec, Czy warunkowe umorzenie jest skazaniem. GsiP 1970 nr 12
[9] Z. Sienkiewicz, Społeczne niebezpieczeństwo czynu jako dyrektywa sądowego wymiaru kary 9na tle teorii i praktyki sądowej). Wrocław 1977, s. 71-71.
[10] W. Świda, Prawo karne, Warszawa 1978, s. 135-136
[11] Z. Sienkiewicz, Społeczne niebezpieczeństwo czynu…., s. 64 i n.; zob. też T. Kaczmarek, Sędziowski wymiar kary w PRL. Wrocław-Warszawa 1972, s. 182
[12] A. Krukowski, „Znikome niebezpieczeństwo społeczne czynu” na tle problematyki materialnej (społecznej) treści przestępstwa w kk z 1969 r. Pal. 1970. nr 2, s. 55-56
[13] A. Krukowski, Społeczna treść…, s. 251 i n.
[14] Por. J. Bafia, Polityka karania…, s. 90.
[15] A. Kurkowski: Znikome niebezpieczeństwo…, s. 56-57.
[16] K. Buchała: W sprawie „ znikomego społecznego niebezpieczeństwa czynu”. Pal. 1970 nr 3, s. 69 i n.
[17] W. Wolter: Zasady odpowiedzialności karnej(na tle projektu kodeksu karnego PRL z 1968 r.).PiP 1968 r nr 4-5, s. 608.
[18] K. Buchała, W sprawie…, s. 70-71; por. też K. Buchała, Ogólne dyrektywy sądowego wymiaru kary w projekcie kk. PiP 1969 nr 2, s. 311 oraz W. Wolter, Zasady wymiaru kary w kodeksie karnym z 1969. PiP nr 10, s. 511.
[19] K. Buchała, Społeczne niebezpieczeństwo…, s. 150.
[20] K. Buchała, W sprawie…, s. 72-73. Por. też tegoż autora: Bezprawność przestępstw nieumyślnych oraz wyłączające ją dozwolone ryzyko. Warszawa 1971, s. 31.
[21] J. Bednarzak, Wstępne rozważania…, s. 13
[22] A. Marek, Warunkowe umorzenie…, Warszawa 1973, s. 102.
[23] M.Leonieni, W. Michalski, Efektywność…, s. 14 i n.
[24] A. Zoll,Materialnoprawna problematyka…, s. 68 i n.
[25] Ibidem. Patrz też tegoż autora Glosa do wyroku SN z 14 XI 1972 r.(V KRN 346/72). NP 1973 nr 9, s. 1374 oraz art. 49 kpk na tle ustawy o przekazaniu niektórych drobnych przestępstw jako wykroczeń do orzecznictwa karno-administracyjnego. Pal. 1967 nr 6, s. 55.
[26] W. Wolter, Nauka o przestępstwie. Warszawa 1973, s. 255.
Kancelaria Prawna – Najnowsze wpisy blogowe
- Odpowiedzialność odszkodowawcza za szkodę wyrządzoną przez władzę publiczną.
- Odpowiedzialność ubezpieczyciela
- Emerytura lub renta przyznana przez premiera
- Mobbing
- Ograniczenie wysokości odszkodowania