Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego.
W niniejszym wpisie przegląd orzecznictwa dotyczący art. 178a k.k. i nie tylko.
Art. 178a k.k. brzmi on następująco :
Art. 178a. Prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego
§ 1. Kto, znajdując się w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, prowadzi pojazd mechaniczny w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. (uchylony)
§ 3. (uchylony)
§ 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 był wcześniej prawomocnie skazany za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego albo za przestępstwo określone w art. 173 sprowadzenie katastrofy komunikacyjnej, art. 174 sprowadzenie bezpośredniego niebezpieczeństwa katastrofy w ruchu, art. 177 spowodowanie wypadku w ruchu lub art. 355 spowodowanie wypadku komunikacyjnego przez żołnierza § 2 popełnione w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego lub dopuścił się czynu określonego w § 1 w okresie obowiązywania zakazu prowadzenia pojazdów mechanicznych orzeczonego w związku ze skazaniem za przestępstwo, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 2003 r., V KK 40/03
W razie skazania za przestępstwo określone w art. 178a § 2 kpk sąd obowiązany jest orzec wobec sprawcy – na podstawie art. 42 § 2 kk – zakaz prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych lub pojazdów mechanicznych określonego rodzaju. LEX nr 78841, Dz.U.1997.88.553: art. 42; art. 178(a)
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 lutego 2007 r., V KK 128/06
Stanem pod wpływem środka odurzającego jest taki stan, który wywołuje – w zakresie oddziaływania na ośrodkowy układ nerwowy, zwłaszcza zakłócenia czynności psychomotorycznych – takie same skutki jak spożycie alkoholu powodujące stan nietrzeźwości. Od tego stanu odróżnia się stan po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu, a więc i środka odurzającego, który – w zakresie skutków jest równoważny stanowi po użyciu alkoholu. Stan taki jest znamieniem wykroczeń określonych w art. 86 § 2, 87 § 1 i 2 oraz 96 § 1 k.w. W świetle przeprowadzonych dowodów zarysowały się zatem dwie możliwości: albo sprawca znajdował się „pod wpływem” środka odurzającego, albo też był w stanie „po użyciu” takiego środka. Obydwie wersje były prawdopodobne, przy czym trzeba wyraźnie powiedzieć, że pierwsza („pod wpływem”) była prawdopodobniejsza. Niemniej i w takim układzie procesowym, gdy konkurowały ze sobą warianty o różnym stopniu prawdopodobieństwa, należało wybrać ten, który był dla sprawcy najkorzystniejszy. Do takiego postąpienia, czyli przyjęcia, że Robert K. był w czasie zdarzenia po użyciu środka odurzającego w postaci marihuany, obligowała reguła in dubio mitius, wynikająca wprost z zasady in dubio pro reo, o której mowa w art. 5 § 2 k.p.k.
LEX nr 257849, Prok.i Pr.-wkł. 2007/6/9, Dz.U.2015.1094: art. 86; art. 87; art. 96, Dz.U.1997.88.553: art. 178(a)
Stan „pod wpływem środka odurzającego” (art. 178 § 1 k.k., art. 178a k.k.), jak i stan „po użyciu” takiego środka.
Należy wyraźnie odnotować, że ustawodawca wyróżnia zarówno stan „pod wpływem środka odurzającego” (art. 178 § 1 k.k., art. 178a k.k.), jak i stan „po użyciu” takiego środka (art. 86 § 2 k.w., art. 87 § 1 i 2 k.w. i art. 96 § 1 pkt 3 k.w.). Skoro normodawca posługuje się różnymi pojęciami, to przyjąć trzeba – zgodnie z powszechnie akceptowanym w procesie wykładni prawa zakazem wykładni synonimicznej, oznaczającym niemożność nadawania odmiennym zwrotom jednakowego znaczenia (zob. L. Morawski, Wykładnia w orzecznictwie sądów. Komentarz, Toruń 2002, s. 144) – że pojęcia te znaczą coś innego.
Stan pod wpływem środka odurzającego.
Trudno w tej sytuacji nie zgodzić się z prezentowanym w literaturze przedmiotu stanowiskiem, że stanem pod wpływem środka odurzającego jest taki stan, który wywołuje – w zakresie oddziaływania na ośrodkowy układ nerwowy, zwłaszcza zakłócenia czynności psychomotorycznych – takie same skutki jak spożycie alkoholu powodujące stan nietrzeźwości. Od tego stanu odróżnia się stan po użyciu środka działającego podobnie do alkoholu, a więc i środka odurzającego, który – w zakresie skutków jest równoważny stanowi po użyciu alkoholu. Stan taki jest znamieniem wykroczeń określonych w art. 86 § 2, 87 § 1 i 2 oraz 96 § 1 k.w. (zob. R.A. Stefański [w:] Kodeks karny. Komentarz, pod red. O. Górniak, Warszawa 2006, s. 569, oraz Kodeks karny. Komentarz, pod red. A. Wąska, tom I, Warszawa 2006, s. 597). Trafnie zatem w piśmiennictwie odrzuca się rozumienie: „stanu pod wpływem środka odurzającego” jako stanu obejmującego samo zażycie środka odurzającego (zob. M. Dąbrowska-Kardas, P. Kardas, Odpowiedzialność za spowodowanie wypadku komunikacyjnego w świetle regulacji nowego Kodeksu karnego z 1997 r., cz. II, Palestra 1999, nr 3-4, s. 43).
Niemożność czy też znaczna trudność znalezienia obiektywnego miernika.
Zupełnie innym zagadnieniem pozostaje niemożność czy też znaczna trudność znalezienia obiektywnego miernika określającego zawartość środka odurzającego w organizmie sprawcy, skutkującego zaburzeniami czynności psychomotorycznych tożsamymi stanowi nietrzeźwości, zdefiniowanemu w art. 115 § 16 k.k. Jest to kwestia proceduralna z zakresu prawa dowodowego. Można przyjąć, że dla ustalenia, czy w danym wypadku zachodzi stan „pod wpływem środka odurzającego” czy też „po użyciu” takiego środka, pomocne być mogą inne dowody, np. zeznania świadków, obrazujące zachowanie sprawcy tempore criminis.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 stycznia 2007 r., V KK 404/06
Wprawdzie jest oczywiste, że rower, którym poruszał się oskarżony J. W. jest pojazdem niemechanicznym, ale wobec skazania oskarżonego za przestępstwo wyczerpujące znamiona określone także w art. 178a § 2 k.k., nie może być żadnych wątpliwości, iż w stosunku do niego istniał prawny obowiązek orzeczenia środka karnego określonego w art. 42 § 2 k.k.
OSNwSK 2007/1/171, Prok.i Pr.-wkł. 2007/6/3,Dz.U.1997.88.553: art. 42; art. 178(a)
Rower – pojazd nie mechaniczny.
Wprawdzie jest oczywiste, że rower, którym poruszał się oskarżony J. W. jest pojazdem niemechanicznym, ale wobec skazania tego oskarżonego za przestępstwo wyczerpujące znamiona określone także w art. 178a § 2 k.k., nie może być żadnych wątpliwości, iż również w stosunku do niego istniał prawny obowiązek orzeczenia środka karnego określonego w art. 42 § 2 k.k. Kierując rowerem po drodze publicznej w stanie nietrzeźwości był on osobą uczestniczącą w ruchu i popełnił przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji. W tej sytuacji, brak zastosowania się do ww. wymagania przewidzianego w prawie materialnym, stanowił rażące naruszenie przepisu art. 42 § 2 k.k. W konsekwencji powyższego uchybienia doszło do wydania orzeczenia, które nie zawierało jednego z istotnych, a w tym wypadku także obligatoryjnych, elementów oddziaływania karnego. Dla skorygowania tego uchybienia wystarczające jest uchylenie zaskarżonego wyroku jedynie w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze, gdyż to ta część orzeczenia dotknięta jest rażącą obrazą prawa.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 stycznia 2006 r., IV KK 378/05
Tekst orzeczenia pochodzi ze zbiorów Sądu Najwyższego
1. Jeżeli prokurator dopatruje się niesłusznie w jednym czynie dwóch odrębnych czynów i umarza postępowanie co do jednego z nich, to nie jest to tylko wyraz zmiany stanowiska prokuratora co do określenia czynu zarzucanego i jego kwalifikacji, ale następuje wygaśnięcie prawa do skargi o ten czyn. W sprawie o jeden czyn zasada niepodzielności przedmiotu procesu nie pozwala na „kawałkowanie” jednego czynu na kilka czynów i orzekanie o niesamodzielnych fragmentach tego przedmiotu. Dlatego umorzenie postępowania o tak wydzielony czyn wyklucza możliwość kontynuowania postępowania co do drugiego z tych wyodrębnionych zarzutów.
2. Najpierw zapadło postanowienie powodujące zawisłość sprawy o czyn z art. 178a § 2 k.k. W postanowieniu tym określono nie tylko czyn i jego kwalifikację prawną, ale wskazano również osobę sprawcy. Późniejsze, bezpodstawne wydzielenie z tego czynu (bo zachowania podjętego w wyniku jednego impulsu woli i realizującego jeden zamysł nie da się rozszczepić na dwa czyny w znaczeniu naturalnym) zarzutu z art. 244 k.k. i przedstawienie go w trybie art. 325 g § 2 k.p.k. oznaczało wszczęcie postępowania o czyn, co do którego toczyło się już postępowanie karne. Innymi słowy, mimo nierozstrzygnięcia dotychczasowego sporu, doszło do wszczęcia nowego sporu o to samo. Zaistniała zatem sytuacja procesowa przewidziana w art. 17 § 1 pkt 7 – część druga k.p.k. (lis pendens). Okazała się więc konieczna nie tylko zmiana postanowienia o przedstawieniu zarzutów, ale i nieodzowne postąpienie w myśl art. 17 § 1 k.p.k., określającego, że w zaistniałej sytuacji postępowanie karne później wszczęte umarza się.
LEX nr 172220, Dz.U.1997.89.555: art. 17 § 1 pkt 7; art. 322, Dz.U.1997.88.553: art. 178(a); art. 244
Res iudicata uniemożliwia kontynuowanie postępowania wcześniej umorzonego oraz inicjowanie tożsamego pod względem podmiotowo-przedmiotowym z postępowaniem wcześniej umorzonym. Natomiast w niniejszej sprawie umorzone zostało później wszczęte postępowanie o to samo, mimo że wcześniejsze nie zakończyło się.
Prok.i Pr.-wkł. 2006/5/13, Dz.U.1997.89.555: art. 17 § 1 pkt 7
przegląd orzeczn.: Stefański R.A. Przegląd uchwał Izby Karnej oraz Izby Wojskowej Sądu Najwyższego w zakresie prawa karnego procesowego za 2009 r.
Zbieg przestępstw.
Zarzut kasacji należy uznać za trafny, a jej żądanie za uzasadnione, choć argumenty na ich poparcie tylko w niewielkiej części zasługują na podzielenie. Przede wszystkim, nie można zaakceptować poglądu, że „decyzja prokuratora o częściowym umorzeniu dochodzenia dotyczyła co prawda tej samej osoby, ale nie tego samego czynu”. Pogląd ten byłby słuszny, gdyby rzeczywiście przyjąć, iż „oskarżony w ramach jednego historycznego zdarzenia dopuścił się dwóch czynów zabronionych” (motywy kasacji). Jeśli nawet kasacja trafnie odtworzyła zapatrywania prawne prokurator prowadzącej postępowanie w niniejszej sprawie, to świadczyłyby one o zastosowaniu tzw. idealnego zbiegu przestępstw („tyle przestępstw, ile ocen”), który jednak nie występuje w Kodeksie karnym z 1997 r. Kodeks ten rozwiązuje problem rzeczywistego zbiegu przepisów ustawy do jednego czynu przez tzw. kumulatywny zbieg. Dlatego konstrukcja idealnego zbiegu przestępstw jest bezużyteczna dla obrony uprawnienia oskarżycielki publicznej do kontynuowania postępowania po wydaniu postanowienia z dnia 20 lipca 2004 r. o „częściowym” jego umorzeniu.
Zasada niepodzielności przedmiotu procesu.
Chybione jest również odwoływanie się w tym celu do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 lipca 1973 r., V KRN 264/73 (OSNKW 1973, z. 12, poz. 163). Jeżeli prokurator dopatruje się niesłusznie w jednym czynie dwóch odrębnych czynów i umarza postępowanie co do jednego z nich, to – wbrew poglądowi wyrażonemu w tym judykcie i afirmowanemu przez kasację – nie jest to tylko wyraz zmiany stanowiska prokuratora co do określenia czynu zarzucanego i jego kwalifikacji, ale następuje wygaśnięcie prawa do skargi o ten czyn. W sprawie o jeden czyn (tak jak w niniejszej – por. postanowienie SN z dnia 26 sierpnia 2004 r., I KZP 11/04 – OSNKW 2004, z. 7–8, poz. 84) zasada niepodzielności przedmiotu procesu nie pozwala na „kawałkowanie” jednego czynu na kilka czynów i orzekanie o niesamodzielnych fragmentach tego przedmiotu. Dlatego umorzenie postępowania o tak wydzielony czyn wyklucza możliwość kontynuowania postępowania co do drugiego z tych wyodrębnionych zarzutów (zob. M. Cieślak, Polska procedura karna. Podstawowe założenia teoretyczne, Warszawa 1984, s. 305-313; tenże w krytycznej glosie do powołanego wyroku – OSPiKA 1974, z. 78, s. 362-364; krytyczne uwagi Z. Dody i A. Gaberle, Kontrola odwoławcza w procesie karnym. Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Komentarz, t. II, Warszawa 1997, s. 184-185, uchwała z dnia 29 października 2002 r., I KZP 27/02, OSNKW, z. 11-12, poz. 96).
W niniejszej sprawie nie doszło jednak do naruszenia zasady niepodzielności przedmiotu procesu przez wydanie postanowienia z dnia 20 lipca 2004 r. o częściowym umorzeniu dochodzenia. Znaczenie tego postanowienia należy odczytywać przy pomocy zasady sformułowanej w art. 118 § 1 k.p.k., która ma zastosowanie także do czynności organów postępowania (zob. wyrok SN z dnia 28 marca 2001 r., V KKN 3/01 – OSNKW 2001, z. 7-8, poz. 63), mając baczenie na kolejność czynności procesowych. Najpierw zapadło postanowienie powodujące zawisłość sprawy o czyn Leszka K. z art. 178a § 2 k.k. W postanowieniu tym określono nie tylko czyn i jego kwalifikację prawną, ale wskazano również osobę sprawcy. „Zawisłość prawna sporu powstaje już z chwilą wydania postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego” (S. Waltoś, Proces karny. Zarys systemu, Warszawa 2005, s. 456; analogicznie T. Grzegorczyk, Kodeks postępowania karnego. Komentarze Zakamycza, 2005, s. 108). Późniejsze, bezpodstawne wydzielenie z tego czynu (bo zachowania podjętego w wyniku jednego impulsu woli i realizującego jeden zamysł nie da się rozszczepić na dwa czyny w znaczeniu naturalnym) zarzutu z art. 244 k.k. i przedstawienie go w trybie art. 325 g § 2 k.p.k. oznaczało wszczęcie postępowania o czyn, co do którego toczyło się już postępowanie karne. Innymi słowy, mimo nierozstrzygnięcia dotychczasowego sporu, doszło do wszczęcia nowego sporu o to samo. Zaistniała zatem sytuacja procesowa przewidziana w art. 17 § 1 pkt 7 – część druga k.p.k. (lis pendens). Okazała się więc konieczna nie tylko zmiana postanowienia o przedstawieniu zarzutów (w poprzednim pominięto znamiona miejsca czynu – „na drodze publicznej”), ale i nieodzowne postąpienie w myśl art. 17 § 1 k.p.k., określającego, że w zaistniałej sytuacji postępowanie karne później wszczęte umarza się. Tak właśnie należy odczytywać postanowienie z dnia 20 lipca 2004 r. o „częściowym” umorzeniu dochodzenia, stosując dyrektywę interpretacyjną z art. 118 § 1 k.p.k. Dla takiej oceny prawnej w zaistniałej sytuacji nie ma więc znaczenia wskazanie jako podstawy rozstrzygnięcia pkt 1 § 1 art. 17 k.p.k., przez to, że „podejrzany nie popełnił zarzucanego mu czynu zabronionego”. Notabene, czyn został popełniony (jazda rowerem w określonym czasie i miejscu), tyle że nie zawierał ustawowych znamion czynu zabronionego z art. 244 k.k.
Podsumowując, Sąd odwoławczy rzeczywiście błędnie uznał, że w sprawie zaistniała bezwzględna przesłanka odwoławcza z art. 439 § 1 pkt 8 k.p.k. na skutek bezpodstawnego przyjęcia powagi rzeczy osądzonej. Res iudicata uniemożliwia kontynuowanie postępowania wcześniej umorzonego oraz inicjowanie tożsamego pod względem podmiotowo-przedmiotowym z postępowaniem wcześniej umorzonym. Natomiast w niniejszej sprawie umorzone zostało później wszczęte postępowanie o to samo, mimo że wcześniejsze nie zakończyło się. Nie było zatem przeszkody określonej w art. 17 § 1 pkt 7 k.p.k. do wydania wyroku przez Sąd I instancji.
Wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 22 listopada 2013 r., VIII Ka 856/13
Istotnym jest, iż czyn zarzucony i finalnie przypisany oskarżonemu wyrokiem Sądu Rejonowego został zakwalifikowany jako występek z art. 178a § 2 k.k. Na datę orzekania powyższe rozstrzygnięcie było merytorycznie słuszne, bowiem znajdowało oparcie w regulacji zawartej w kodeksie karnym. Jednakże w dniu 9 listopada 2013 r. weszła w życie część przepisów Ustawy z dnia 27 września 2013 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. dnia 25 października 2013 r.). Nowo obowiązujące regulacje wniosły istotną zmianę w zakresie penalizacji czynów zabronionych, skierowanych przeciwko bezpieczeństwu w komunikacji, a zwłaszcza w zakresie kryminalizacji zachowań polegających na prowadzeniu w stanie nietrzeźwości pojazdów innych, niż mechaniczny. W jej wyniku czyn taki stał się wykroczeniem regulowanym normą przepisu art. 87 Kodeksu wykroczeń, w którym po § 1 dodano § 1a, który penalizuje prowadzenie na drodze publicznej (w strefie zamieszkania lub w strefie ruchu) pojazdu niemechanicznego w stanie nietrzeźwości. Zmieniono zatem prawny charakter tego rodzaju działania i z dotychczasowego występku wskazanego w art. 178a § 2 k.k. zasady odpowiedzialności przeniesiono na poziom odpowiedzialności wykroczeniowej.
Uwaga: Teza częściowo utraciła aktualność. LEX nr 1715661, Dz.U.2015.1094: art. 87 § 1(a)
Dz.U.1997.88.553: art. 178(a) § 2
Kancelaria Prawna Sosnowiec
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy dotyczące, przestępstwa katastrofy, wypadku, podrobienia dokumentu i użycia go za autentyczny wiele innych. Prowadzi również sprawy o warunkowe zawieszenie wykonania kary pozbawienia wolności, warunkowe umorzenie postępowania karnego
W kwestiach związanych z prawem karnym, prawem rodzinnym i opiekuńczym, z prawem cywilnym Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu, Sosnowcu.
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec Pogoń, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec Pogoń prowadzi sprawy o alimenty, o podział majątku wspólnego, o rozwód.
Kancelaria Prawna Dąbrowa Górnicza
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy o podział majątku wspólnego, o rozwód. Zajmujemy się sprawami dotyczącymi prawa medycznego.
W kwestiach związanych z warunkowym zawieszeniem wykonania kary pozbawienia wolności, warunkowym umorzeniem postępowania karnego Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Sosnowcu, w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu.
- Odpowiedzialność odszkodowawcza za szkodę wyrządzoną przez władzę publiczną.
- Odpowiedzialność ubezpieczyciela
- Emerytura lub renta przyznana przez premiera
- Mobbing
- Ograniczenie wysokości odszkodowania