Przesłanki żądania zmiany obowiązku alimentacyjnego
W niniejszym wpisie przegląd orzecznictwa dotyczący art. 138 K.R.O
Przedmiotowy artykuł brzmi następująco :
W razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia lub umowy dotyczącej obowiązku alimentacyjnego.
Wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 8 listopada 2013 r., II Ca 839/13
Przez zmianę stosunków w rozumieniu art. 138 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego należy rozumieć istotne zmniejszenie lub ustanie możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji albo istotne zwiększenie się usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, wskutek czego ustalony zakres obowiązku alimentacyjnego wymaga skorygowania przez stosowne zmniejszenie albo zwiększenie wysokości świadczeń alimentacyjnych. Ustalenie zmiany stosunków następuje natomiast poprzez porównanie stanu istniejącego w dacie uprawomocnienia się wyroku zasądzającego alimenty ze stanem istniejącym w dacie orzekania o ich podwyższeniu bądź obniżeniu. LEX nr 1715529, Dz.U.2015.583: art. 138
Wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 15 listopada 2013 r., II Ca 891/13
Przepis art. 138 krio przewiduje, że w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego. Zmianę tę należy rozumieć jako istotne zmniejszenie lub zwiększenie się możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do alimentacji albo istotne zwiększenie się bądź zmniejszenie usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego. Szczególnym przykładem zmiany stosunków w rozumieniu wskazanego przepisu jest osiągnięcie przez uprawionego do alimentów zdolności samodzielnego utrzymania się, a zatem zaspokojenia we własnym zakresie swoich usprawiedliwionych potrzeb. Przy tym z art. 133 § 3 krio wynika, że rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. LEX nr 1715552, Dz.U.2015.583: art. 133 § 3; art. 138
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2002 r., V CKN 1032/00
Sam fakt urodzenia się kolejnego dziecka nie pociąga za sobą automatycznie ustania obowiązku alimentacyjnego w stosunku do pozostałych dzieci. Może on ewentualnie wpłynąć na rozmiar istniejącego obowiązku (wysokość rat alimentacyjnych). LEX nr 55514, Dz.U.2015.583: art. 133; art. 138
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1982 r., III CRN 301/81
Dla powództwa z art. 140 k.r.o. istotny jest ustawowy zakres obowiązku alimentacyjnego nie wywiązującego się z niego rodzica, a nie zakres tego obowiązku ustalony w tytule egzekucyjnym (art. 777 pkt 1 k.p.c.), jeżeli później doszło do zmiany stosunków w rozumieniu art. 138 k.r.o. OSNC 1982/5-6/90, Dz.U.2015.583: art. 138; art. 140, Dz.U.2014.101: art. 777 § 1 pkt 1
W rewizji nadzwyczajnej słusznie podkreślono orzeczoną przez Sąd Wojewódzki zasadę, że na mocy art. 140 k.r.o. roszczenie zwrotne przysługuje również osobie, która – nie będąc zobowiązana – dostarczyła drugiemu środków utrzymania lub wychowania. W tym zaś wypadku zasadność powództwa z art. 140 k.r.o. nie jest uzależniona od spełnienia się jednego z przytoczonych w zaskarżonym wyroku tzw. warunków: niemożliwości uzyskania świadczeń alimentacyjnych na czas albo występowania w tym zakresie nadmiernych trudności. Dlatego też Sąd Rejonowy w swoim wyroku, powołując się na orzeczenie SN z dnia 6.III.1975 r. (OSNCP 1976, z. 3, poz. 32) słusznie eksponował zasadę, że to z rodziców, które świadczyło alimenty na rzecz dziecka w zakresie przekraczającym obowiązek ustawowy, zachowuje roszczenie o zwrot na podstawie art. 140 k.r.o., chociażby dziecko mogło bez nadmiernych trudności uzyskać tę część świadczeń alimentacyjnych od drugiego z rodziców.
Roszczenie regresowe z art. 140 k.r.o.
Nie ma też uzasadnionych podstaw wiążący się z zaskarżonym wyrokiem pogląd, jakoby roszczenie regresowe z art. 140 k.r.o. przysługiwało tylko wtedy, gdy zobowiązany w ogóle nie świadczy alimentów na swoje dziecko, i jakoby roszczenie to przysługiwało tylko do wysokości alimentów zasądzonych. Wyrok zasądzający alimenty, a więc także podwyższający je na zasadzie art. 138 k.r.o., ze względu na swój charakter nie przesądza o zasadzie i wysokości opartego na przepisie art. 140 k.r.o. powództwa o zwrot dostarczonych środków utrzymania lub wychowania dziecka. Zakreśla on tylko granice egzekucji przeciwko dłużnikowi alimentacyjnemu. Wysokość zaś roszczenia zwrotnego z art. 140 k.r.o. jest limitowana zakresem tych świadczeń alimentacyjnych, które drugie z rodziców powinno było w danej sytuacji (art. 138 k.r.o.) spełnić stosownie do zasad określonych w art. 27, art. 129 § 2, art. 133 § 1 i art. 135 k.r.o. Innymi słowy – dla powództwa z art. 140 k.r.o. istotny jest ustawowy zakres obowiązku alimentacyjnego nie wywiązującego się z niego rodzica, a nie zakres tego obowiązku ustalony w tytule egzekucyjnym (art. 777 pkt 1 k.p.c.), jeżeli później doszło do zmiany stosunków w rozumieniu art. 138 k.r.o.
Precedens sprowadzający się do pozaustawowej wzruszalności prawomocnego wyroku” alimentacyjnego.
Nie można też podzielać poglądu, że utrzymanie w mocy wyroku uwzględniającego oparte na przepisie art. 140 k.r.o. powództwo M. K. stwarzałoby „precedens sprowadzający się do pozaustawowej wzruszalności prawomocnego wyroku” alimentacyjnego, a więc również wyroku z dnia 17.II.1971 r. w sprawie I 1 C 17/71. W sprawie o alimenty, w tym również o ich podwyższenie (art. 138 k.r.o.), i w sprawie z art. 140 k.r.o. nie ma identyczności strony powodowej, po wtóre zaś – przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie z art. 140 k.r.o. jest czysto majątkowe roszczenie cywilne i w związku z tym nie wyposażone w przywileje służące roszczeniom alimentacyjnym. O naruszeniu zasady powagi rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) można by mówić na przykład w razie dopuszczenia konkurencji pomiędzy powództwem dłużnika o obniżenie lub ograniczenie czasu trwania obowiązku alimentacyjnego (art. 138 k.r.o.) a powództwem tegoż dłużnika o pozbawienie wykonalności alimentacyjnego tytułu wykonawczego (art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.).
Wniosek o uchylenie wyroku Sądu Rejonowego
Na uwzględnienie zasługuje zawarty w rewizji nadzwyczajnej wniosek o uchylenie wyroku Sądu Rejonowego z dnia 31.III.1980 r. Dotychczas zebrany materiał nie wystarczał do prawidłowego ustalenia wysokości środków utrzymania i wychowania, których powinien był dostarczyć Jackowi K. pozwany jako ojciec, a których dostarczyła powódka Maria K. Rzeczą Sądu Rejonowego było ustalenie zmian, jakie w porównaniu ze stanem poprzednim zaszły w czasie od sierpnia 1976 r. w zakresie usprawiedliwionych potrzeb Jacka K. oraz zarobkowych i majątkowych możliwości jego rodziców. Zwłaszcza co do potrzeb Jacka K. i możliwości zarobkowych pozwanego Sąd Rejonowy oparł się w zasadzie na stanie rzeczy z chwili wyrokowania, aczkolwiek różni się on niewątpliwie od stanów z lat 1976-1979.
Zachodzi przeto potrzeba uzupełnienia przez Sąd Rejonowy postępowania dowodowego w celu poczynienia dalszych ustaleń na wyżej wskazane okoliczności.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy orzekł z mocy art. 422 § 2 k.p.k. jak w sentencji.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1972 r., III CRN 446/71
Powództwo z art. 138 k.r.o. wyłącza dopuszczalność powództwa opozycyjnego przewidzianego w art. 840 k.p.c.
OSNC 1972/6/120, Dz.U.2015.583: art. 138, Dz.U.2014.101: art. 840
Powództwo opozycyjne
Powództwo opozycyjne nie prowadzi do naruszenia prawomocności orzeczenia ani do zmiany prawa podmiotowego i opiera się na zdarzeniach powstałych po uprawomocnieniu się orzeczenia. Tymczasem powództwo z art. 138 k.r.o. zmierza do usunięcia prawomocności ustaleń w zakresie wysokości świadczeń lub czasu ich trwania oraz do nowego uregulowania zakresu obowiązku dłużnika z uwagi na zmianę stosunków z powodu przyczyn wskazanych w art. 133-135 k.r.o. Powód przecież opiera swe żądanie na twierdzeniu, że z niskiej renty nie jest w stanie alimentować córki oraz że może się ona utrzymać z dorywczej pracy oraz pomocy społecznej.
Zasada niedopuszczalności konkurencji środków zaskarżania orzeczeń.
Dodatkowy argument za trafnością powyższej tezy wypływa z przyjętej w kodeksie postępowania cywilnego zasady niedopuszczalności konkurencji środków zaskarżania orzeczeń. Zasada ta powinna odnosić się także do środków prawnych, do jakich niewątpliwie należą powództwa z art. 138 k.r.o. i z art. 840 k.p.c., skoro istota rzeczy jest identyczna. Jeżeli zatem do zmiany alimentów istnieje środek szczególny przewidziany w art. 138 k.r.o., to tym samym wyłącza on powództwo z art. 840 k.p.c.
Należy zatem dojść do wniosku, że powództwo z art. 138 k.r.o. wyłącza dopuszczalność powództwa opozycyjnego przewidzianego w art. 840 k.p.c.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 1 lipca 1974 r., III CZP 41/74
Okoliczność, że ze względu na przepis art. 1083 § 1 k.p.c. zasądzone alimenty mogą być egzekwowane tylko częściowo, sama przez się nie uzasadnia zmiany – na podstawie przepisu art. 138 k.r.o. – orzeczenia zasądzającego alimenty.
OSNC 1975/5/76, Dz.U.2015.583: art. 138, Dz.U.2014.101: art. 1083
Zmiana stosunków
W myśl art. 138 k.r.o., w razie zmiany stosunków można żądać zmiany orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego. Chodzi tu o te „stosunki”, które zgodnie z art. 133 § 1 i art. 135 k.r.o. stanowiły podstawę ustalenia, że dziecko znajduje się w sytuacji uprawniającej je do żądania alimentów od rodziców, i to w przyjętej w wyroku wysokości. Co do pierwszej z tych okoliczności przesłankę stanowi niemożność samodzielnego utrzymania się przez dziecko i brak dochodów z jego majątku wystarczających na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Określenie wysokości alimentów od każdego z rodziców na rzecz dziecka stanowi wypadkową usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego, zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego oraz wkładu osobistych starań rodzica o utrzymanie i wychowanie dziecka. Zmiana tych stosunków może uzasadniać odpowiednią zmianę orzeczenia dotyczącego obowiązku alimentacyjnego.
Wzgląd na ograniczenia egzekucyjne
Przepis art. 135 § 1 k.r.o. nie daje podstaw do przyjęcia, by wzgląd na ograniczenia egzekucyjne przewidziane w art. 1083 § 1 k.p.c. mógł mieć wpływ na określenie wysokości alimentów. Zgodnie z art. 354 § 1 k.c. „dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego”. Jeżeli chodzi o zobowiązanie z tytułu alimentów na rzecz dziecka, a więc zobowiązanie, którego realizacja pozostaje pod szczególną ochroną prawa, oznacza to, że dłużnik powinien rentę alimentacyjną płacić dobrowolnie, w określonym terminie i w pełnej wysokości. Przyjęcie – poza kryteriami określonymi w art. 135 k.r.o. – za podstawę określenia wysokości alimentów, należnych dziecku od rodzica, sumy, jaka ze względu na ograniczenie przewidziane w art. 1083 § 1 k.p.c. może być od niego przymusowo ściągnięta, stanowiłoby premię dla dłużnika uchylającego się od dobrowolnego wykonania zobowiązania, i to zobowiązania mającego zapewnić środki utrzymania dziecku niezdolnemu do samodzielnego utrzymania się.
Określenie wysokości alimentów
Dlatego należy uznać, że wzgląd na okoliczności wskazane w przepisie art. 1083 § 1 k.p.c. nie ma wpływu na określenie wysokości alimentów, a w konsekwencji nie może stanowić podstawy powództwa z art. 138 k.r.o. To samo odnosi się do powództwa przewidzianego w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., którego możliwość – w sensie pozytywnym – Sąd Wojewódzki rozważał.
W świetle wspomnianego przepisu art. 354 § 1 k.c. należy stwierdzić wreszcie, że nietrafny jest pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia Sądu Wojewódzkiego, iż powstanie zaległości – wobec stosowania przez organ egzekucyjny przepisu art. 1083 § 1 k.p.c. – nie zostało przez dłużnika zawinione. Zaległość ta nie powstałaby, gdyby dłużnik wykonywał zobowiązanie dobrowolnie, w terminie i w pełnej wysokości. Z tych względów udzielono odpowiedzi negatywnej.
Pomoc prawna – Adwokat, Prawnik Dąbrowa Górnicza
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy o zmianę obowiązku alimentacyjnego, o podział majątku wspólnego.
W kwestiach związanych z prawem rodzinnym i opiekuńczym, z prawem cywilnym Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu, Sosnowcu.
Kancelaria Prawna Sosnowiec
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec Pogoń, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec Pogoń prowadzi sprawy o alimenty, o podział majątku wspólnego, o rozwód.
Kancelaria Prawna Dąbrowa Górnicza
Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy o podział majątku wspólnego, o rozwód. Zajmujemy się sprawami dotyczącymi prawa medycznego.
- Prawa autorskie
- Odpowiedzialność odszkodowawcza za szkodę wyrządzoną przez władzę publiczną.
- Odpowiedzialność ubezpieczyciela
- Emerytura lub renta przyznana przez premiera
- Mobbing