Ubezpieczenia osobowe

W niniejszym wpisie przegląd orzecznictwa dotyczący art. 829 Kodeksu Cywilnego (ubezpieczenia osobowe).

Przedmiotowy artykuł brzmi następująco :

Art. 829 K.C., Zakres ubezpieczeń osobowych

§ 1. Ubezpieczenie osobowe może w szczególności dotyczyć:
1) przy ubezpieczeniu na życie – śmierci osoby ubezpieczonej lub dożycia przez nią oznaczonego wieku;
2) przy ubezpieczeniu następstw nieszczęśliwych wypadków – uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub śmierci wskutek nieszczęśliwego wypadku.
§ 2. W umowie ubezpieczenia na życie zawartej na cudzy rachunek, odpowiedzialność ubezpieczyciela rozpoczyna się nie wcześniej niż następnego dnia po tym, gdy ubezpieczony oświadczył stronie wskazanej w umowie, że chce skorzystać z zastrzeżenia na jego rzecz ochrony ubezpieczeniowej. Oświadczenie powinno obejmować także wysokość sumy ubezpieczenia. Zmiana umowy na niekorzyść ubezpieczonego lub osoby uprawnionej do otrzymania sumy ubezpieczenia w razie śmierci ubezpieczonego wymaga zgody tego ubezpieczonego.

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 1985 r. III CRN 361/85

Typowe kryterium utrzymania zadośćuczynienia w granicach odpowiadających aktualnym warunkom przeciętnej stopy życiowej społeczeństwa (art. 445 § 1 k.c.), powinno być zweryfikowane relacją jaka wynika z zasady wzajemności wypłacania przez „Wartę” świadczeń pieniężnych, z tego tytułu na rzecz obywateli obcych i ściąganych od zagranicznych towarzystw ubezpieczeniowych na rzecz obywateli polskich. Z tą kwestią wiążą się względy natury zgodności wyroku nie tylko z prawem i zasadami jego stosowania, ale również z zasadami współżycia społecznego wynikającymi z faktu pobranych przez „Wartę” świadczeń z tytułu wypadku powoda od zagranicznego towarzystwa ubezpieczeniowego.

LEX nr 8701, 8701, Dz.U.2014.121: art. 5; art. 445; art. 829

Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1985 r. III CRN 404/85

Stanowiący nieszczęśliwy wypadek zawał serca, jako następstwo wysiłku fizycznego przy wykonywaniu pracy, wyłączony jest z odpowiedzialności Państwowego Zakładu Ubezpieczeń wynikającej z umowy ubezpieczenia zawartej na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków zatwierdzonych decyzją Ministra Finansów z dnia 11 sierpnia 1970 r. Nr RF/RMU/4030-03/NW/70, zmienionych m.in. decyzją Ministra Finansów z dnia 19 grudnia 1979 r. Nr GSU/4030-101/79.

OSNC 1986/11/177, 3196, Dz.U.2014.121: art. 805; art. 829

W orzecznictwie utrwalony został pogląd, co do nieszczęśliwego wypadku

  Na tle ogólnych warunków ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków zatwierdzonych decyzją Ministra Finansów z dnia 11 sierpnia 1970 r. nr FR/RMU/4030-03/NW/70 ze zm., ale przed ich zmianą zatwierdzoną decyzją Ministra Finansów z dnia 19 grudnia 1979 r. nr GSU/4030-101/79, tak zresztą jak i na tle wcześniej obowiązujących ogólnych warunków ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków zatwierdzonych decyzją Ministra Finansów z dnia 13 grudnia 1955 r. nr RMU/B-13/55 ze zm., w orzecznictwie utrwalony został pogląd, zgodnie z którym wypadnięcie jądra miażdżystego, zawał serca lub wylew krwi do mózgu, będące bezpośrednim następstwem wysiłku fizycznego przy wykonywaniu pracy stanowią nieszczęśliwy wypadek w rozumieniu § 5 ust. 2 wymienionych ogólnych warunków ubezpieczenia, uzasadniający odpowiedzialność PZU wynikającą z umowy ubezpieczenia zawartej na podstawie tychże ogólnych warunków (por. np. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 1971 r. III CRN 332/71 – OSNCP 1972, z. 4, poz. 73; z dnia 19 lipca 1979 r. III CZP 40/79 – OSPiKA 1980, z. 5, poz. 85 i z dnia 26 marca 1975 r. III CRN 460/74 – OSNCP 1976, z. 5, poz. 111). Pogląd ten wyrażony został w sytuacji, gdy § 5 ust. 4 pkt 1 ogólnych warunków ubezpieczenia stanowił, że nie uważa się za wypadek będący przedmiotem ubezpieczenia chorób zawodowych, jak również wszelkich innych chorób i stanów chorobowych nawet takich, które występują lub działają nagle (np. choroby zakaźne, zaziębienia, zapalenie płuc, krwawienie z narządów wewnętrznych, zakłócenie ciąży i porodu, wypadnięcie jądra miażdżystego oraz wszelkie udary, jak: zawał serca, wylew krwi do mózgu itp.). 

Ogólne warunki ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków.

  Ogólne warunki ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków zatwierdzone decyzją Ministra Finansów z dnia 11 sierpnia 1970 r. uległy zmianie zatwierdzonej decyzją Ministra Finansów z dnia 19 grudnia 1979 r., polegającej m.in. na wykreśleniu z § 5 ustępu 4 w jego dotychczasowym brzmieniu. Dalszą, dokonaną w 1979 r., zmianą wymienionych ogólnych warunków ubezpieczenia jest dodanie do § 9 ustępu 4. Ustęp ten w punkcie 1 stanowi m.in., że z odpowiedzialności PZU wyłącza się choroby zawodowe, jak również wszelkie inne choroby i stany chorobowe nawet takie, które występują lub działają nagle (np. choroby zakaźne, zaziębienie, zapalenie płuc, krwawienie z narządów wewnętrznych, zakłócenie ciąży i porodu, wypadnięcie jądra miażdżystego), wszelkie udary, jak: zawał serca, wylew krwi do mózgu itp. 

Nieszczęśliwy wypadek.

  Konsekwencją tych zmian, polegających – jak łatwo zauważyć – na zmianie konstrukcji ogólnych warunków ubezpieczenia przez przeniesienie treści ustępu 4 z § 5 dotyczącego przedmiotu ubezpieczenia do § 9 dotyczącego ograniczenia odpowiedzialności PZU, jest z jednej strony to, że nie może już budzić żadnych wątpliwości, że zawał serca, będący bezpośrednim następstwem wysiłku fizycznego przy wykonywaniu pracy, stanowi nieszczęśliwy wypadek w rozumieniu § 5 ust. 2 ogólnych warunków ubezpieczenia. Postanowienie to stanowi bowiem, że za nieszczęśliwy wypadek uważa się każde zdarzenie działające z zewnątrz nagle na ciało ubezpieczonego w taki sposób, że w jego następstwie ubezpieczony, niezależnie od swej woli, doznał uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia lub zmarł. Z drugiej jednak strony dokonane zmiany oznaczają, że zawał serca – mimo że stanowi nieszczęśliwy wypadek w rozumieniu § 5 ust. 2 ogólnych warunków ubezpieczenia – jest wyłączony z odpowiedzialności PZU, a zatem PZU nie ponosi za następstwa tego nieszczęśliwego wypadku odpowiedzialności wynikającej z umowy ubezpieczenia zawartej na podstawie ogólnych warunków ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków.

Nie ponoszenie odpowiedzialności za następstwa niektórych nieszczęśliwych wypadków, które są wypadkami przy pracy w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

Odpowiedzialność za następstwa nieszczęśliwych wypadków.

  Należy zauważyć, że wprowadzone w 1979 r. zmiany w ogólnych warunkach ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków spowodowały, że na podstawie tychże ogólnych warunków ubezpieczenia PZU nie będzie ponosił odpowiedzialności za następstwa niektórych nieszczęśliwych wypadków, które są wypadkami przy pracy w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 20, poz. 105) ze zm.), w związku z czym poszkodowanemu pracownikowi lub członkom rodziny pracownika zmarłego wskutek wypadku przysługują określone w tej ustawie świadczenia. Tak jest w szczególności, gdy chodzi o zawał serca, będący bezpośrednim następstwem wysiłku fizycznego przy wykonywaniu pracy. Zawał taki uznawany jest w orzecznictwie za wypadek przy pracy. Okręgowy Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi wyrokiem z dnia 12 listopada 1982 r. w sprawie I P 667/82 uznał też, że powód uległ w dniu 1 czerwca 1981 r. wypadkowi przy pracy.

Zawał serca i inne nieszczęśliwe wypadki.

Zawał serca i inne nieszczęśliwe wypadki uznane za wypadki przy pracy, wyłączone z odpowiedzialności PZU stosownie do § 9 ust. 4 pkt 1 ogólnych warunków ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków, nie są jednak zdarzeniami, które nie podlegają ubezpieczeniu. Uzupełniające warunki grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków pracowników w uspołecznionych zakładach pracy, zatwierdzone decyzją Ministra Finansów z dnia 31 grudnia 1979 r. GUS/4030-102/79, przewidują bowiem w § 2 ust. 1, że za opłatą dodatkowej składki ubezpieczeniem mogą być objęte następstwa w postaci śmierci lub trwałego inwalidztwa: zawału serca, wylewu krwi do mózgu, wypadnięcia jądra miażdżystego oraz innych zdarzeń, które zostaną uznane za wypadek przy pracy a w § 2 ust. 2 dalsze warunki odpowiedzialności PZU za wypadki, o których mowa w ustępie 1. 

Postanowienia uzupełniające warunków grupowego ubezpieczenia.

  Przytoczone postanowienia uzupełniających warunków grupowego ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków pracowników w uspołecznionych zakładach pracy, uchwalenie których to warunków zbiegło się z omówioną wyżej zmianą ogólnych warunków ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków, dodatkowo wskazują, iż stosownie do tych ostatnich warunków po ich zmianie odpowiedzialność PZU nie obejmuje w szczególności zawału serca. W przeciwnym razie objęcie zawału serca uzupełniającymi warunkami ubezpieczenia byłoby zbędne. 

Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 1988 r., III CZP 9/88

Jednostka kierująca pracownika do pracy za granicą zobowiązana do ubezpieczenia pracownika od następstw nieszczęśliwych wypadków nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej za zaniechanie tego obowiązku.

Jednostka kierująca pracownika do pracy za granicą zobowiązana do ubezpieczenia pracownika od następstw nieszczęśliwych wypadków nie ponosi odpowiedzialności odszkodowawczej za zaniechanie tego obowiązku, jeżeli pracownik ten zmarł w następstwie zatrucia spowodowanego zamierzonym spożyciem alkoholu, który okazał się alkoholem metylowym. OSNC 1989/7-8/119, 3464, Dz.U.2014.121: art. 361; art. 829

Trafne jest stanowisko Sądu Wojewódzkiego w Krakowie, że przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem (jedn. tekst: Dz. U. z 1986 r. Nr 19, poz. 101) mają zastosowanie do pracowników (…) Szpitala Zespolonego im. G.N. w K. skierowanych przez ten Szpital do pracy w Szpitalu w T., gdyż pracownicy ci realizują kontrakt eksportowy obejmujący wykonywanie usług lekarskich, czyli wchodzących w skład „pozostałych usług”, o których mowa w § 1 ust. 2 tego rozporządzenia. 

Obowiązek ubezpieczenia pracownika.

  Trafny jest również pogląd Sądu Wojewódzkiego, że wydane na mocy delegacji ustawowej – art. 298 k.p. – powołane rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 grudnia 1974 r. w sprawie niektórych praw i obowiązków pracowników skierowanych do pracy za granicą w celu realizacji budownictwa eksportowego i usług związanych z eksportem, ustanawiające w § 7 ust. 2 obowiązek jednostki kierującej pracownika do pracy za granicą ubezpieczenie tego pracownika od następstw nieszczęśliwych wypadków, stwarza dla objętych nim pracowników prawo podmiotowe, oraz że naruszenie tego obowiązku rodzić może roszczenie odszkodowawcze według art. 471 k.c. 

  Trafne jest również stwierdzenie tego Sądu, że skoro wypadek stanowiący podstawę dochodzenia roszczeń miał miejsce w listopadzie 1984 r., zastosowanie w sprawie mają ogólne warunki ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków, zatwierdzone decyzją Ministra Finansów z dnia 11 sierpnia 1970 r. nr RF/RMU/4030-03/NW/70 ze zm., gdyż utraciły one moc dopiero z dniem 1 stycznia 1986 r. w związku z ogłoszeniem przez Prezesa Państwowego Zakładu Ubezpieczeń w dniu 20 listopada 1985 r. nowych ogólnych warunków ubezpieczenia następstw nieszczęśliwych wypadków i taryf składek za to ubezpieczenie, które weszły w życie z dniem 1 stycznia 1986 r. (M.P. z 1985 r. Nr 42, poz. 269).  

Zatrucie alkoholem etylowym (konsumpcyjnym) nie jest uważane za nieszczęśliwy wypadek

  Sąd Najwyższy jednak nie podziela poglądu tegoż Sądu, iż jedynie zatrucie alkoholem etylowym (konsumpcyjnym) nie jest uważane za nieszczęśliwy wypadek według powołanych ogólnych warunków z 1970 r. Skoro ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków jest ubezpieczeniem umownym, a integralną częścią tej umowy są powyższe ogólne warunki ubezpieczenia, postanowienia tych warunków należy interpretować ściśle. Jeśli więc według § 5 ust. 4 pkt 2 tych warunków nie uważa się za wypadek między innymi „zatruć alkoholem”, jeśli przepis ten nie określa rodzaju tego alkoholu, uznać należy, że chodzi o zatrucie każdego rodzaju alkoholem w następstwie zamierzonej jego konsumpcji, choćby okazał się alkoholem metylowym. Nie ma więc podstaw do ścieśniającej wykładni tego przepisu, tj. do uznania, że chodzi jedynie o zatrucie alkoholem etylowym, z wyłączeniem zatruć alkoholem metylowym. 

Wykładnia funkcjonalna

  Za powyższą gramatyczną wykładnią § 5 ust. 4 pkt 2 powyższych warunków przemawia również wykładnia funkcjonalna. Życie obywateli w trzeźwości uznane zostało w ustawie z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. Nr 35, poz. 230; zm.: Dz. U. z 1984 r. Nr 34, poz. 184) za niezbędny warunek moralnego i materialnego dobra narodu polskiego. Istnieje zatem nie tylko społeczna, lecz również ustawowa dezaprobata dla spożywania alkoholu. Dążenie do realizacji tej dezaprobaty przemawia również przeciwko ścieśniającej wykładni § 5 ust. 4 pkt 2 powoływanych ogólnych warunków ubezpieczeń następstw nieszczęśliwych wypadków. 

Zamiar, a odpowiedzialność ubezpieczyciela

  Sąd Najwyższy nie podziela wątpliwości Sądu Wojewódzkiego, że wykładnia taka prowadzi do trudnych do przyjęcia konsekwencji wyłączenia odpowiedzialności PZU nawet w wypadku omyłkowego wypicia niewielkiej ilości alkoholu metylowego w błędnym przekonaniu, że jest to np. lekarstwo. Jeśli bowiem zamiarem nie było spożycie alkoholu, lecz lekarstwa, a faktycznie w wyniku konsumpcji lekarstwa nastąpiło zatrucie alkoholem metylowym, nie byłoby to zatrucie alkoholem w rozumieniu § 5 ust. 4 pkt 2 powołanych ogólnych warunków ubezpieczenia.

Kancelaria Prawna Olkusz

Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat Olkusz, Radca Prawny, prawnik prowadzi sprawy o ubezpieczenia, o alimenty, o podział majątku wspólnego, o ubezpieczenia osobowe.

W kwestiach związanych z prawem rodzinnym i opiekuńczym, z  prawem cywilnym Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia zaprasza do Oddziałów w Miechowie, Dąbrowie Górniczej, w Olkuszu, Sosnowcu.

Kancelaria Prawna Dąbrowa Górnicza

Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Dąbrowa Górnicza, Radca Prawny Dąbrowa Górnicza, Prawnik Dąbrowa Górnicza prowadzi sprawy o podział majątku wspólnego, o rozwód. Zajmujemy się sprawami dotyczącymi prawa medycznego, sprawami odszkodowawczymi, sprawami związanymi z ubezpieczeniami osobowymi.

Kancelaria Prawna Sosnowiec

Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia, Adwokat Sosnowiec Pogoń, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec prowadzi sprawy karne, sprawy o wykroczenia. Oferujemy pomoc prawną z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego. Kancelaria Prawna Prawnicy Bracia Adwokat Sosnowiec, Radca Prawny Sosnowiec, Prawnik Sosnowiec Pogoń prowadzi sprawy o  ubezpieczenia, o alimenty, o podział majątku wspólnego, o rozwód, o ubezpieczenia osobowe.